Mới đó mà tháng giêng, tháng hai cứ lần lượt qua đi. Chợt sáng nay thức dậy, thấy mặt trời lên sớm hơn, khí trời cũng nóng hơn. Ở đâu đó, đã nghe lác đác tiếng ve gọi sớm đâu đâu... Lòng thấy lâng lâng, chợt bước chân dẫn tôi ra ruộng. Trước mắt là giàn mướp đang phơi những đóa hoa vàng rộ lên trong nắng sớm. Tiếng ong vo ve trên những cánh hoa, tiếng cá quẫy trong ao ngay dưới giàn làm tôi chợt thấy có gì đó thân thiết đến lạ kỳ.

Ở quê, giàn mướp từ lâu đã gắn bó với cuộc sống cơ cực của gia đình tôi. Ruộng thì ít, thời tiết thì thất thường nên được giàn mướp, đám bí đỏ hay vài luống cải xanh tốt bổ sung nguồn thu nhập của gia đình.

Từ tháng chạp, ba tôi đã bắt đầu chọn những trái mướp giống tốt để lại từ vụ trước, lấy hạt đem gieo. Thường thì mướp được gieo ở bờ ruộng, vì mướp ưa nước, một phần để tiết kiệm bớt đất trồng. Khi những dây mướp đã ra được cỡ 1 gang tay thì ba tôi bắt đầu cắm chói và làm giàn để nó bò lên. Dưới giàn mướp, ba thường đào một mương hay một cái ao nhỏ, vừa có nước cho mướp sinh trưởng, vừa để cá vào đây, cuối vụ mướp cũng là ngày tát ao cá.

Chẳng mấy chốc, những búp mướp nho nhỏ từng chùm từng chùm dần hiện ra, rồi những bông mướp vàng ươm đã đầy cả giàn. Từ hồi còn lẫm chẫm biết đi, tôi đã thích cái mùi hương của bông mướp. Nó không thơm, không sặc sỡ như các loài hoa khác nhưng lại có sức hấp dẫn tôi ở một chút mùi mà cho đến bây giờ tôi vẫn chưa tìm được từ định nghĩa thật chính xác. Hồi đó, tôi hay lò dò lại giàn mướp, hái thật nhiều những bông vàng, đưa vào mũi ngửi. Cũng bởi cái tật “phá hoại” ấy mà nhiều lần tôi bị ba cho ăn roi. Bởi cả nhà trông vào những trái mướp lớn lên, đem ra chợ bán để mua chút cá, chút thịt thay cho những bữa mắm bữa muối thường ngày. “Phá” ngay từ mướp mới ra hoa bị đòn là phải.

Khi mướp đã ra được một lượng trái vừa đủ, ba tôi thường cắt hết những chùm búp mướp còn lại. Ba bảo để cho cây dồn chất nuôi mấy trái kia. Búp mướp đem về, xào với mỡ hoặc dầu thì không gì bằng nữa. Nó có vị bùi bùi rất đặc trưng. Ban đầu, tôi cũng cảm thấy rất khó ăn, nhưng dần dần quen đi và lại thấy thèm đến lạ.

Mướp trái được mẹ tôi đem xuống chợ bán. Ngày trước là bỏ trong mủng, gánh đi, rồi dần dần sau này mới chở bằng xe đạp. Hồi mẹ còn gánh mướp đi bán, đi lại rất xa thiệt là khổ. Bữa bán hết thì vui làm sao. Chị em tôi được vài cây kẹo hay gói bánh sữa nho nhỏ để chia nhau. Mẹ cũng rạng rỡ hẳn lên, xắn tay vào làm bữa cơm trưa. Bữa nào không bán được, mẹ lại thất thểu trở quang gánh quay về trên con đường trưa nắng cát bụi mù mịt. Vậy là hôm đó, cả nhà lại được ăn toàn canh mướp cả bữa trưa và bữa tối.

Hơn 20 năm, giàn mướp đã đi vào cuộc sống nơi quê nhà của tôi như một phần không thể thiếu được. Tôi đã đi nhiều nơi, đã ăn nhiều loại mướp nhưng không nơi nào có được món canh “mướp ế” mà mẹ nấu. Mỗi lần được ăn nó, dù trong không khí rất lặng lẽ, trầm lắng nhưng tôi cảm nhận được cái cảm giác gia đình, cái cảm giác thực của đứa con nhà nghèo. Có chút chua xót nhưng cũng có chút vui vui trong lòng. Đó là một trong những hành trang để tôi bước vào cuộc đời, bước tới những lựa chọn cho chính mình.

Trong nắng sớm, ngồi thu mình dưới giàn mướp, nhìn những trái mướp non đu qua đu lại trong gió, ngửi cái mùi rất quen của bông mướp, chợt thấy mình nhỏ lại, thấy thương hơn cuộc sống của quê nghèo, thương hơn sự lam lũ ngót một đời của ba của mẹ mà vẫn lao đao.

NGUYỄN THÀNH GIANG