Bài, ảnh: KHÁNH NAM

Hàng “xách tay” - các mặt hàng nhập khẩu không chính thức  ngày càng trở thành lựa chọn của người tiêu dùng. Việc mua mặt hàng này người tiêu dùng chủ yếu dựa trên niềm tin, thông qua giới thiệu nên không ít cửa hàng, cá nhân kinh doanh đã trà trộn hàng giả, hàng nhái với vỏ bọc hàng “xách tay” để trục lợi. Việc mua bán diễn ra công khai, nhưng vẫn khó để quản lý; đặc biệt trước sự phát triển của thương mại điện tử, kinh doanh qua mạng xã hội...

Loạn thị trường

Đoàn công tác thực hiện kiểm tra tại điểm kinh doanh J.B.

Chị H. ở quận Ninh Kiều, đang kinh doanh hàng “xách tay” từ Nhật Bản, cho biết: “Có người thân đang sinh sống bên Nhật Bản hỗ trợ mua và chuyển hàng về nên mấy năm nay tôi làm thêm mảng bán hàng “xách tay”. Khách hàng của tôi chủ yếu là người quen, đồng nghiệp nên hàng bán ra không nhiều, nhập theo đặt hàng hoặc có đợt khuyến mãi lớn. Việc định giá bán được tính trên giá sản phẩm thực mua cộng với các khoản phí như chênh lệch tỷ giá ngoại tệ, công mua hàng, vận chuyển,… tôi lời không nhiều. Tuy nhiên, cùng với loại sản phẩm tôi đang bán nhưng tại các điểm bán khác tại Việt Nam có giá chênh lệch rất nhiều, thậm chí còn thấp hơn sản phẩm đang bán ở thị trường Nhật Bản”.

Bên cạnh các sản phẩm thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thực phẩm công nghệ, các mặt hàng điện gia dụng, laptop, điện thoại di động,… hiện cũng được bán rất nhiều với tên gọi là hàng “xách tay” hoặc nội địa, với giá rẻ hơn so với các nơi phân phối chính thức tại thị trường Việt Nam từ vài triệu đồng đến hàng chục triệu đồng. Không chỉ kinh doanh trên “chợ mạng”, hàng “xách tay” hiện được bán tràn lan ở các cửa hàng với số lượng lớn.

Ngày 20-6, Đội Quản lý thị trường (QLTT) số 3, Cục QLTT TP Cần Thơ phối hợp cùng Đội 3, Phòng Cảnh sát môi trường Công an TP Cần Thơ tiến hành kiểm tra đột xuất đối với điểm kinh doanh J.B, nằm trong hẻm nhỏ tại đường 3 Tháng 2, phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ do bà Đ.T.N.T làm chủ. Tại thời điểm kiểm tra, đoàn phát hiện tại đây đang bày bán hàng hóa là thực phẩm công thức dành cho trẻ em do nước ngoài sản xuất, số lượng 15 lon sữa là hàng hóa nhập khẩu từ Úc, New Zealand, Nga… đang lưu thông trên thị trường nhưng chủ hộ kinh doanh không có hóa đơn, chứng từ theo quy định pháp luật để xuất trình nên số hàng này là hàng hóa nhập lậu. Tổng giá trị của lô hàng hóa xác định theo giá niêm yết trên 10 triệu đồng. Ngoài ra, lực lượng chức năng phát hiện tại điểm kinh doanh J.B đang bày bán trên 270 sản phẩm dinh dưỡng công thức cho trẻ nhãn hiệu M. xuất xứ Nhật Bản là thực phẩm nhập khẩu có nhãn gốc bằng tiếng nước ngoài nhưng không có nhãn phụ bằng tiếng Việt Nam. Tổng số hàng này có giá trị trên 120 triệu đồng.

Trước đó, ngày 31-5, Cục QLTT TP Hà Nội chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra đột xuất một địa điểm nằm sâu trong khu dân cư trên địa bàn thành phố. Tại địa điểm trên, đoàn phát hiện các công nhân đang thực hiện gia công, đóng gói những viên sủi, viên nén được đựng trong các bao nylon khác nhau vào các vỏ hộp nhựa không nhãn mác với số lượng viên được định lượng trước và dùng máy ép nhiệt dán các nhãn mác được in sẵn của các nhãn hiệu như Lady, V3, Xtraman, HYPOLY, HeBora Collagen Enrich; Collagen Top Queen New, Glucosamine, BORA… bên ngoài các vỏ hộp thể hiện nội dung có xuất xứ từ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… (theo tìm hiểu, đây là các sản phẩm “xách tay” rất được ưa chuộng trên thị trường với giá bán khá cao). Tại thời điểm kiểm tra, cơ sở kinh doanh hoạt động không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; kinh doanh hàng hóa không niêm yết giá theo quy định; không xác định được có kinh doanh trên thương mại điện tử; có dấu hiệu sản xuất hàng giả là thực phẩm có nhãn hàng hóa và bao bì hàng hóa bị làm giả với tên, địa chỉ của doanh nghiệp sản xuất, phân phối sản phẩm; giả mạo mã số đăng ký lưu hành sản phẩm…

Chế tài chưa đủ mạnh

Hàng “xách tay” là hàng nhập khẩu không chính thức nên người tiêu dùng khi mua và sử dụng sản phẩm sẽ không được hưởng các chế độ bảo hành chính hãng cũng như các chính sách ưu đãi của hãng. Nghiêm trọng hơn, nếu sản phẩm hàng “xách tay” là thuốc tân dược, thực phẩm chức năng, thực phẩm công nghệ mà trên sản phẩm không có nhãn phụ bằng tiếng Việt, nếu người tiêu dùng không thông thạo ngôn ngữ để đọc hướng dẫn sử dụng dẫn đến việc sử dụng sai liều lượng, sai cách khiến sản phẩm sẽ không có tác dụng, thậm chí gây ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người tiêu dùng.

Để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26-8-2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm (Nghị định 98) có hiệu lực từ ngày 15-10-2020. Theo Nghị định này kinh doanh hàng xách tay không chứng từ, không khai báo hải quan có giá trị 100 triệu đồng bị phạt tới 200 triệu đồng. Nghị định cũng nêu rõ hàng hóa nhập khẩu lưu thông trên thị trường không có hóa đơn, chứng từ kèm theo... cũng được xếp vào diện hàng lậu. Như vậy, bán hàng “xách tay” không có hóa đơn, chứng từ kèm theo, không làm thủ tục hải quan... thuộc trường hợp được xác định là hàng hóa nhập lậu…

Ngày 31-1-2022, Chính phủ ban hành Nghị định số 17/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất và vật liệu nổ công nghiệp; điện lực, an toàn đập thủy điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; hoạt động dầu khí, kinh doanh xăng dầu và khí. Theo đó, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 98 sửa đổi, bổ sung Điều 82 quy định thẩm quyền xử phạt của QLTT. Quy định quyền cho các Kiểm soát viên thị trường đang thi hành công vụ, Đội trưởng Đội QLTT, Trưởng phòng Nghiệp vụ thuộc Cục Nghiệp vụ QLTT có quyền phạt cảnh cáo; phạt tiền lên đến 25 triệu đồng… Cục trưởng Cục QLTT cấp tỉnh, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ QLTT thuộc Tổng cục QLTT có quyền phạt cảnh cáo, phạt tiền đến 50 triệu đồng...

Theo các chuyên gia, để kiểm soát mặt hàng này, một mặt cần nâng cao mức xử phạt, mặt khác, cần các giải pháp kiểm soát chặt hơn với các tài khoản bán hàng online, đặc biệt là nâng cao nhận thức của người tiêu dùng trong tiêu dùng.

Trong xu thế hội nhập, hàng nhập khẩu phân phối và được bảo hành chính hãng tại thị trường Việt Nam ngày càng nhiều, giá cả hợp lý. Do đó, để không gián tiếp tiếp tay cho các vi phạm, người tiêu dùng cần cân nhắc lựa chọn. Đó là thay vì mua hàng “xách tay” nên sử dụng hàng nhập khẩu chính hãng để bảo vệ quyền lợi của chính bản thân mình.