Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken vừa lên tiếng cho rằng nhóm khủng bố al Qaeda vẫn còn tồn tại ở Afghanistan, trái ngược với phát biểu trước đó của Tổng thống Joe Biden.

Vẫn còn nhiều người đang chờ để được di tản khỏi Afghanistan. Ảnh: BBC

“Như tất cả chúng ta đều biết, chúng tôi (Mỹ) đến Afghanistan 20 năm trước với một sứ mệnh và mục tiêu: Xử lý những kẻ đã tấn công chúng tôi vào ngày 11-9-2001, đưa trùm khủng bố Osama bin Laden ra trước công lý - điều mà chúng tôi đã làm cách đây một thập niên, và hạn chế khả năng của al Qaeda trong việc tái diễn điều tương tự, trong việc tấn công chúng tôi từ lãnh thổ Afghanistan. Và theo quan điểm của Tổng thống Biden, điều đó đã thành công", Ngoại trưởng Blinken nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn với Ðài Fox News ngày 22-8. Khi người dẫn chương trình hỏi lần thứ 3 liệu al Qaeda đã biến mất khỏi Afghanistan chưa, ông Blinken mới thừa nhận tổ chức này vẫn còn hiện diện tại quốc gia Tây Nam Á.

Tuy nhiên, hôm 20-8, khi lên tiếng bảo vệ quyết định rút quân khỏi Afghanistan, Tổng thống Biden nói rằng: "Chúng tôi có lợi ích gì ở Afghanistan vào thời điểm này khi al Qaeda đã biến mất?". Sau đó, Ðài CNN đăng bài "kiểm chứng sự thật", cho thấy tuyên bố "al Qaeda đã biến mất khỏi Afghanistan" của chủ nhân Nhà Trắng là sai. Hồi tháng 6 năm nay, Liên Hiệp Quốc (LHQ) cho biết tổ chức khủng bố quốc tế al Qaeda vẫn còn hiện diện tại "ít nhất 15 tỉnh của Afghanistan, chủ yếu ở các vùng phía Ðông, Nam và Ðông Nam". Có khoảng 500 tay súng al Qaeda tại Afghanistan.

Ngày 18-8, tổ chức al Qaeda trên bán đảo Arab (AQAP) đã gửi lời chúc mừng Taliban kiểm soát được Afghanistan, nói rằng chiến thắng này cho thấy "cuộc thánh chiến" là con đường thực tế để khôi phục quyền lợi và trục xuất những kẻ xâm lược. Ðộng thái này diễn ra trong bối cảnh Taliban đang tìm cách "né tránh" al Qaeda. Trong tuyên bố hồi tuần rồi, người phát ngôn văn phòng chính trị Taliban Mohammed Naeem khẳng định al Qaeda không hiện diện ở Afghanistan và Taliban không có bất cứ mối quan hệ nào với tổ chức khủng bố này.

Vì sao Taliban phủ nhận?

Hồi tháng 6, Taliban cũng từng bác bỏ báo cáo của LHQ nói nhóm này vẫn đang duy trì mối quan hệ liên minh chặt chẽ với al Qaeda. Theo nhóm điều tra của LHQ, al Qaeda vẫn duy trì liên lạc với Taliban nhưng đã giảm liên lạc công khai với giới lãnh đạo Taliban nhằm "không gây nguy hiểm cho vị thế ngoại giao của Taliban trong thỏa thuận hòa bình Doha". Hồi tháng 2-2020, Taliban đã ký thỏa thuận hòa bình với chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm mở đường cho việc các lực lượng nước ngoài rút khỏi Afghanistan. Ðổi lại, Taliban cam kết không hợp tác với al Qaeda và tất cả các tổ chức khủng bố Trung Á.

Taliban tuy không có bất kỳ đòn bẩy kinh tế hay chính trị nào đối với các nước thuộc Liên Xô cũ ở Trung Á, nhưng lại đang giữ các công cụ "quyền lực mềm" như các tổ chức khủng bố Salafi-Jihadi có liên đới với al Qaeda. Các tổ chức này thách thức những chế độ thế tục trong khu vực, nhằm thành lập một triều đại Hồi giáo tại khu vực đông đúc dân cư ở thung lũng Fergana (một địa danh nằm giữa các quốc gia Kyrgyzstan, Uzbekistan và Tajikistan). Do vậy, các quốc gia Trung Á coi những mối dây của al Qaeda với các nhóm thánh chiến ở Uzbekistan và người Duy Ngô Nhĩ đang ẩn náu trong những khu vực do Taliban kiểm soát tại Afghanistan là mối đe dọa cho an ninh toàn khu vực.

Báo cáo của LHQ đã phát hiện Taliban cố giấu một mạng lưới tinh vi liên kết với al Qaeda và các tổ chức Hồi giáo Trung Á thông qua hàng thập kỷ chung hệ tư tưởng. Tài liệu xác nhận có xấp xỉ 8.000-10.000 chiến binh thánh chiến đến từ Trung Á, Bắc Caucasus và Tân Cương đang có mặt ở Afghanistan.

“Xét về ý thức hệ, sự khác biệt giữa IS, al Qaeda và Taliban cũng giống như sự khác biệt giữa Coca-Cola và Pepsi. Nếu bạn gỡ cái nhãn ra, liệu bạn có thể nói đâu là Coca-Cola và đâu là Pepsi không?”, cựu Phó Tổng thống Afghanistan Amrullah Saleh, người đang tập hợp lực lượng chống lại Taliban, nhận định.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp