Xuất khẩu tôm tại vùng ÐBSCL năm qua đối diện nhiều khó khăn vì thiếu nguồn nguyên liệu, giá vận tải tăng đột biến. Tại Cà Mau - địa phương có thế mạnh xuất khẩu tôm, vẫn vượt kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, các khó khăn, thách thức đặt ra cho xuất khẩu tôm vẫn còn nhiều ở phía trước.

Năm 2024, xuất khẩu tôm của tỉnh Cà Mau tăng trưởng tốt.

Tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của tỉnh Cà Mau năm 2024 đạt hơn 1,1 tỉ USD, vượt kế hoạch, tăng 5,86% so với năm trước. Trong đó, xuất khẩu tôm là chủ yếu, chiếm khoảng 80%.

Sở Công Thương tỉnh Cà Mau đánh giá, nguyên nhân xuất khẩu tôm tăng trưởng là do nhu cầu nhập khẩu thủy sản của các nước có sự cải thiện tích cực, nhất là các thị trường chính của Việt Nam như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật... Bên cạnh đó, xu hướng tiêu dùng của thế giới là sử dụng nhiều sản phẩm thủy sản hơn thay vì thịt gia súc, gia cầm truyền thống; các Hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam tham gia ký kết mang lại nhiều cơ hội, lợi thế (nhất là về thuế quan) trong xuất khẩu; các hoạt động xúc tiến xuất khẩu được tỉnh quan tâm, tổ chức hiệu quả góp phần tích cực vào việc gia tăng kim ngạch xuất khẩu thủy sản.

Tình hình xuất khẩu tôm của Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú (Cà Mau) năm 2024 khả quan hơn năm 2023. Thực tế sản lượng xuất khẩu của Minh Phú tăng khoảng 20%, nhưng lợi nhuận lại thấp hơn năm 2023. Nguyên nhân đến từ thiếu nguồn tôm nguyên liệu, chi phí logistics tăng đột biến, trong khi giá xuất khẩu không tăng. "Thời gian đầu năm nhu cầu thị trường chậm, đến những tháng cuối năm nhu cầu tăng cao thì tôm nguyên liệu lại thiếu trầm trọng dẫn đến giá tăng cao, có thời điểm tăng khoảng 150% so với đầu năm. Do chiến tranh ở một số quốc gia, có những thời điểm giá vận tải qua Mỹ, châu Âu tăng gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần. Thêm vào đó, người tiêu dùng ảnh hưởng chiến sự phải thắt lưng buộc bụng dẫn đến hiệu quả kinh doanh không được tốt", ông Phan Văn Tâm, Giám đốc Hành chính - Nhân sự Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, cho biết.

Theo ông Nguyễn Chí Thiện, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Cà Mau, xuất khẩu tôm của tỉnh năm nay tăng trưởng khá là tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, về lâu dài vẫn có những điểm nghẽn cần tháo gỡ để đảm bảo phát triển bền vững. Bên cạnh vấn đề chi phí logistics đã được các chuyên gia đầu ngành đánh giá là một trong những thách thức lớn cho xuất khẩu thời gian tới, thì cũng còn nhiều vấn đề nội tại trong sản xuất và chế biến ngành tôm của tỉnh cần khắc phục, như hệ thống hạ tầng phục vụ nuôi trồng còn thiếu và không đồng bộ; chất lượng giống còn thấp; công nghiệp chế biến tuy có cải tiến nhưng còn thấp so với một số nước; sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn phát thải thấp là xu thế nhưng trong ngành tôm mới chỉ ở sơ khai.

"Những vấn đề căn cơ như chuỗi liên kết sản xuất còn lỏng lẻo; chưa chủ động sản xuất nguồn thức ăn tôm trong nước đã làm cho chi phí nguyên liệu sản xuất đầu vào tăng cao, dẫn đến giá thành xuất khẩu kém cạnh tranh hơn so với một số nước. Ðể xuất khẩu tôm của Cà Mau tăng trưởng nhanh và bền vững hơn thì tới đây, các ngành chức năng, các địa phương cùng với các doanh nghiệp sản xuất chế biến, các doanh nghiệp liên quan đến chuỗi cung ứng xuất khẩu thủy sản của tỉnh phải đồng hành, chung tay tháo gỡ ngay điểm nghẽn thuộc về nội tại trong sản xuất và chế biến thì mới tạo được đột phá", ông Thiện cho biết.

Theo một số doanh nghiệp tại Cà Mau, bên cạnh giá thành sản xuất khó cạnh tranh thì chất lượng nguồn nguyên liệu tôm phục vụ xuất khẩu cũng chưa đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính, gây rủi ro cho doanh nghiệp. Trong khi tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm thị trường thế giới ngày càng nâng cao, thì sản xuất tôm cũng cần thay đổi để đáp ứng chất lượng xuất khẩu.

Ông Phan Văn Tâm, Giám đốc Hành chính - Nhân sự, Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, góp ý: "Khi xuất khẩu vào thị trường Mỹ, châu Âu, Nhật, Hàn Quốc thì đòi hỏi tôm nguyên liệu chất lượng phải tốt. Nuôi tôm sạch kháng sinh, vi sinh thì phải theo công nghệ sinh học, chứ công nghệ nuôi hiện nay kháng sinh rất cao. Doanh nghiệp tôi phải tốn rất nhiều chi phí để kiểm tra kháng sinh. Vì vậy đề nghị cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành, lưu ý hướng dẫn người dân nuôi tôm theo công nghệ sinh học, để có chất lượng tốt hơn, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu".

Bên cạnh những thuận lợi về cơ hội thị trường từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) nước ta đã tham gia, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm ở vùng ÐBSCL nói chung, Cà Mau nói riêng vẫn đang đối diện khó khăn về thiếu nguyên liệu, chất lượng nguồn nguyên liệu cũng chưa đảm bảo, giá thành sản phẩm cao. Vấn đề này cần được tháo gỡ để xuất khẩu thủy sản phát triển bền vững thời gian tới.

Bài, ảnh: HIẾU NGHĨA