Trong nền kinh tế phát sóng trực tiếp (livestream) đang bùng nổ ở Trung Quốc, nỗi đau cá nhân đã trở thành một công cụ mạnh để kiếm tiền. Nhưng nhiều người lo ngại khi đồng cảm trở thành một loại hàng hóa, nó cũng có nguy cơ cạn kiệt một cách nguy hại.

Xie Qingshuai (trái) và Yang Niuhua (phải) trong phiên livestream bán hàng của họ. Ảnh: Douyin

Từ nạn nhân thành streamer bán hàng

Thoạt nhìn, Yang Niuhua giống như bất kỳ người phát trực tiếp (streamer) nào khác trên Douyin - phiên bản TikTok tại Trung Quốc. Cô trò chuyện với người xem trong khi quảng bá nhiều sản phẩm khác nhau. Nhưng con đường đến với sự nổi tiếng trên mạng xã hội của người phụ nữ 34 tuổi này không hề bình thường.
Năm 1995, Yang bị bắt cóc và bán khi còn nhỏ - một quá khứ đau thương mà cô kể lại với hàng triệu người dùng trực tuyến. Giữa những lần giới thiệu sản phẩm, cô hồi tưởng về quá khứ cũng như nỗi đau từng trải qua. “Việc trở thành nạn nhân của nạn buôn người thật đáng xấu hổ”, Yang chia sẻ trong buổi phát trực tiếp vào tháng 11 năm ngoái, nơi cô quảng cáo giày thể thao cho một thương hiệu Trung Quốc.

Theo truyền thông Trung Quốc, hôm đó có hơn 60.000 người xem và doanh số bán hàng đạt 10 triệu NDT (khoảng 37 tỉ đồng). Yang mô tả kết quả đó là nhờ “tình yêu và sự đồng cảm của mọi người”, đặc biệt sau khi vụ án của cô được phá năm 2021 chấn động cả nước, thủ phạm Yu Huaying bị kết án tử hình sau đó về tội bắt cóc 17 trẻ từ năm 1993-2003.

Buổi phát sóng đánh dấu bước ngoặt lớn trong đời Yang - từ một nạn nhân buôn bán trẻ em trở thành người thành công trong lĩnh vực livestream tại Trung Quốc, với gần 3 triệu người theo dõi.

Tuy nhiên, sự việc đã vấp phải những phản ứng trái chiều. Một số người khen ngợi lòng dũng cảm và sự kiên trì của Yang, số khác lại chỉ trích cô đang kiếm tiền từ quá khứ. Tương tự, Xie Qingshuai, người từng bị bắt cóc khi còn nhỏ và lớn lên mới đoàn tụ với gia đình, cũng hứng chỉ trích vì các video Douyin của mình. Người dùng tố anh lợi dụng tổn thương trong quá khứ để câu view kiếm tiền.

“Điều tôi không thích là việc nuôi dưỡng một hình ảnh bi thảm trong cộng đồng và chiếm dụng nguồn lực công cộng khổng lồ”, người dùng Kyo viết, cho rằng trong khi cộng đồng đang cùng nhau tìm kiếm trẻ em mất tích trên khắp Trung Quốc, “những người này lại lợi dụng để bán hàng trực tuyến”. “Nếu bạn đang thúc đẩy các nỗ lực chống buôn người hoặc làm điều gì đó có lợi cho xã hội, phản ứng sẽ khác”, người dùng khác tên Strawberry nhận xét.

“Nền kinh tế đồng cảm” và hệ lụy khi nó chai sạn

Dữ liệu từ hãng nghiên cứu thị trường iResearch cho thấy doanh thu ngành thương mại điện tử qua livestream của Trung Quốc đạt 5.800 tỉ NDT (803 tỉ USD) năm 2024, với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm đạt 18% trong giai đoạn 2024-2026.

Đóng góp vào sự bùng nổ nói trên là những người nổi tiếng và người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội, gồm cả nạn nhân của buôn người và các vụ án bạo hành. Các nhà phân tích nói rằng có một “nền kinh tế đồng cảm” đang phát triển nhanh trên mạng xã hội Trung Quốc, nơi tổn thương và khó khăn cá nhân trở thành nội dung và công cụ kiếm tiền của các streamer.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo khi ngày càng có nhiều người biến sự đồng cảm thành nguồn thu nhập, người xem sẽ trở nên chai sạn - khiến những người thực sự bị tổn thương phải đấu tranh để được lắng nghe trong một thị trường đầy rẫy những hoài nghi về nỗi đau được sắp đặt sẵn.

Trên “Cộng đồng có người thân yêu mất tích”, người dùng tên Johnny chia sẻ quan điểm rằng: một số streamer đã “biến cộng đồng những người mong muốn đoàn tụ với gia đình trở nên hỗn loạn”. Ông cho rằng nạn nhân lớn nhất trong câu chuyện chính là những bậc cha mẹ vẫn chưa tìm thấy con mình. Họ cần sự giúp đỡ của xã hội, song thực tế là mọi người hiện nay cũng ít sẵn lòng ủng hộ nạn nhân buôn người hơn và những bình luận mỉa mai, tiêu cực cũng trở nên phổ biến hơn.

LÊ THƯ (Theo CNA, China Daily)