Ngày 20-11, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố sẵn sàng làm việc với Mỹ về kế hoạch hòa bình nhằm khôi phục tiến trình ngoại giao để chấm dứt cuộc xung đột, trong khi các đồng minh châu Âu phản đối những nhượng bộ trước Nga.

Các bên đều nhượng bộ lớn

Theo bản dự thảo kế hoạch hòa bình 28 điểm mà hãng tin Reuters có được, Kiev sẽ phải nhượng bộ vùng Donbass (tỉnh Donetsk và Luhansk) cho Nga. Bán đảo Crimea, Donetsk và Luhansk sẽ được Mỹ công nhận là lãnh thổ của Nga. Các khu vực ở Donetsk mà Ukraine đã rút đi sẽ là vùng phi quân sự và binh sĩ Nga sẽ không tiến vào. Hai tỉnh Kherson và Zaporizhzhia sẽ bị đóng băng dọc theo đường chiến tuyến.

Tổng thống Zelensky (trái) tiếp đón Bộ trưởng Lục quân Mỹ Driscoll tại Kiev hôm 20-11. Ảnh: Reuters

Bên cạnh đó, Ukraine phải giới hạn quy mô quân đội ở mức 600.000 binh sĩ, giảm so với khoảng 800.000 mà Kiev hiện có để nhận được “đảm bảo an ninh đáng tin cậy”. Đây là lần đầu tiên vấn đề đảm bảo an ninh được thảo luận chính thức trong các cuộc đàm phán.

Kế hoạch do Washington hậu thuẫn cũng nêu rõ Nga, Ukraine và châu Âu sẽ ký một thỏa thuận không tấn công toàn diện. Các tiêm kích của châu Âu sẽ đóng tại Ba Lan để bảo vệ Ukraine. Tuy nhiên, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) không được triển khai binh sĩ trên đất Ukraine. Ngoài ra, Kiev cũng phải đồng ý không gia nhập khối quân sự do Mỹ dẫn dắt này.

Đề xuất còn kêu gọi Ukraine tổ chức bầu cử trong vòng 100 ngày kể từ khi đạt thỏa thuận hòa bình. Tổng thống Zelensky hồi tháng 9 nói với trang tin Axios rằng ông chỉ chấp nhận bầu cử một khi lệnh ngừng bắn được thực thi.

Về phần mình, Nga sẽ được tái hòa nhập nền kinh tế toàn cầu, trong đó việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt “theo từng giai đoạn và trên cơ sở từng trường hợp cụ thể”. Nga sẽ được mời tái gia nhập nhóm G8, trong khi Washington và Mát-xcơ-va sẽ ký kết một thỏa thuận hợp tác kinh tế dài hạn trong các lĩnh vực năng lượng, tài nguyên thiên nhiên, cơ sở hạ tầng, trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu cũng như khai thác đất hiếm ở Bắc Cực.

Số tài sản 100 tỉ USD bị đóng băng của Nga sẽ được sử dụng để tái thiết và đầu tư vào Ukraine. EU cũng phải góp thêm 100 tỉ USD vào quỹ tái thiết Ukraine. Ngoài ra, tất cả các bên tham gia xung đột Ukraine sẽ được ân xá.

Thỏa thuận trên sẽ có tính ràng buộc pháp lý. Việc thực thi văn kiện này sẽ được Hội đồng Hòa bình, do Tổng thống Mỹ Donald Trump đứng đầu, giám sát và đảm bảo. Các biện pháp trừng phạt sẽ được áp dụng đối với các bên vi phạm lệnh ngừng bắn.

Còn nhiều cản ngại

Nhà Trắng đã có công bố chính thức đầu tiên về bản dự thảo kế hoạch hòa bình của Mỹ.

Phát biểu họp báo ngày 20-11, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Đặc phái viên của Tổng thống Trump, ông Steve Witkoff đã âm thầm xây dựng kế hoạch này trong vòng 1 tháng và ông Trump ủng hộ kế hoạch.

Quan chức Nhà Trắng nhấn mạnh “đây là kế hoạch tốt cho cả Nga và Ukraine”, đồng thời bày tỏ tin tưởng sẽ được cả hai bên chấp nhận. Hiện nay, Mỹ đang có những cuộc trao đổi tích cực với Nga và Ukraine để tìm hiểu rõ những cam kết của các nước này.

Cùng ngày, Văn phòng Tổng thống Ukraine xác nhận ông Zelensky đã nhận được bản dự thảo kế hoạch hòa bình. Tổng thống Zelensky sẽ trao đổi với nhà lãnh đạo Mỹ trong những ngày tới về “các điểm then chốt để đạt hòa bình”. Kiev ủng hộ các đề xuất có khả năng thiết lập hòa bình, đồng thời sẵn sàng phối hợp với phía Mỹ cùng các đối tác châu Âu và thế giới để đạt được “kết quả là hòa bình”.

Bản thân ông Zelensky mô tả kế hoạch hòa bình là “tầm nhìn” của Mỹ chứ chưa phải là đề xuất cuối cùng, đồng thời cho biết Ukraine đã nêu rõ “các lằn ranh đỏ” của nước này.

Phó Đại sứ Ukraine tại Liên Hiệp Quốc Khrystyna Hayovyshyn thì nhấn mạnh: “Sẽ không bao giờ có bất kỳ sự công nhận nào, dù chính thức hay không, đối với lãnh thổ Ukraine do Nga tạm thời kiểm soát là của Nga”. Ukraine cũng sẽ không chấp nhận bất kỳ giới hạn nào đối với quyền tự vệ hoặc quy mô của lực lượng vũ trang nước này.

Theo hãng tin AP, việc nhượng bộ lãnh thổ cho Nga sẽ rất gây bất bình ở Ukraine và đây cũng sẽ là bước đi bất hợp pháp theo Hiến pháp Ukraine. Tổng thống Zelensky đã nhiều lần loại trừ khả năng này.

Một quan chức Nhà Trắng thừa nhận kế hoạch hòa bình mới sẽ “không dễ dàng” cho Ukraine nhưng Mỹ tin rằng cuộc chiến phải chấm dứt và nếu không, Kiev khả năng sẽ mất thêm lãnh thổ.

Các ngoại trưởng Liên minh châu Âu nhóm họp tại Brussels tỏ ra thận trọng về kế hoạch chưa được chính thức công bố này. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh sẽ không chấp nhận các điều khoản bất lợi cho Ukraine.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)