Bà Tymoshenko phát biểu tại Quảng trường Độc lập ngày 22-2. Ảnh: AFP

Trong khi Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovych chạy đến thành phố miền Đông Kharkiv, nơi lâu nay vẫn hậu thuẫn đảng Các khu vực của ông, thì tại Thủ đô Kiev, đồng minh quan trọng là Chủ tịch Quốc hội Volodymyr Rybak đã từ chức hôm 22-2. Ông Oleksandr Turchynov, nhân vật thân tín với cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko, lập tức được bầu vào vị trí này và cơ quan lập pháp đã thông qua nghị quyết về việc từ chức của ông Yanukovych vì không làm tròn phận sự, ấn định ngày bầu cử tổng thống 25-5 thay vì vào năm tới, khôi phục hiến pháp 2004 (giảm bớt quyền lực của tổng thống), phóng thích bà Tymoshenko và cách chức Bộ trưởng Nội vụ Vitaly Zakharchenko do để xảy ra bạo lực trong mấy ngày qua làm gần 100 người thiệt mạng, thay vào đó bằng một "người nhà" khác của bà Tymoshenko là ông Arsen Avakov. Tân Chủ tịch Quốc hội Turchynov, người từng làm phó cho bà Tymoshenko giai đoạn 2007-2010, cũng được chọn làm thủ tướng tạm quyền. Tính đến hôm qua đã có hơn 40 nghị sĩ rời bỏ đảng Các khu vực, đảng từng nắm 208 trong tổng số 450 ghế tại quốc hội.

Ngay sau khi ra khỏi nhà tù ở thành phố Kharkiv, cựu Thủ tướng 53 tuổi thân phương Tây liền đến Quảng trường Độc lập, tâm điểm của cuộc biểu tình chống chính phủ kéo dài 3 tháng qua. Tại đây, bà đã có bài phát biểu với khoảng 50.000 người ủng hộ. Ngồi trên xe lăn do chứng đau lưng hoành hành sau 2 năm rưỡi ở tù vì tội lạm quyền, bà Tymoshenko gọi những người thiệt mạng trong các cuộc xung đột với cảnh sát là anh hùng dân tộc và kêu gọi người biểu tình tiếp tục cắm trại ở Quảng trường Độc lập cho tới khi tất cả nguyện vọng của họ được đáp ứng. Hãng tin AP cho biết chỉ vài phút sau khi được phóng thích, Tymoshenko nói rằng bà có ý định ra tranh cử tổng thống lần nữa. Tuy không tham gia hoạt động chính trị trong mấy năm qua (vì phải ngồi tù trong vụ án được cho là mang động cơ trả thù của Tổng thống Yanukovych) nhưng sự ủng hộ dành cho bà Tymoshenko còn khá lớn. Một người biểu tình tên Yuliya Sulchanik bày tỏ: "Chúng tôi nhớ Yulia và sự nhiệt tình của bà ấy rất nhiều. Yulia sẽ là tổng thống kế tiếp. Bà ấy xứng đáng được như thế". "Bà ấy giống như Roosevelt, nhưng bà ấy không thể bị hủy diệt"- một người biểu tình khác tên Tetiana Matvychuk nói, đề cập đến vị tổng thống thứ 32 bị bại liệt của nước Mỹ.

Cựu Thủ tướng Tymoshenko cũng là chính trị gia được phương Tây rất quan tâm. Liên minh châu Âu (EU) từng coi việc trả tự do cho bà là một trong những điều kiện để Ukraina trở thành thành viên khối này. Cao ủy phụ trách đối ngoại EU Catherine Ashton đã mô tả việc bà Tymoshenko được phóng thích hôm 22-2 là "một bước tiến quan trọng", còn Chủ tịch Ủy ban châu Âu Manuel Barroso coi đây là "điều rất cần thiết cho một Ukraina dân chủ". Chính phủ Mỹ cũng hoan nghênh hành động trên và mong bà Tymoshenko mau bình phục sức khỏe.

Trong khi đó, ông Yanukovych tuyên bố mình vẫn là tổng thống, sẽ không từ chức và không rời khỏi Ukraina, đồng thời bác bỏ tính hợp pháp của quốc hội hiện nay. Ông cũng so sánh hành động của phe đối lập với việc đảng Quốc xã giành quyền ở Đức hồi những năm 1930, gọi nỗ lực lật đổ ông là một cuộc đảo chính và cho biết sẽ tìm cách lấy lại quyền lực. Tuy nhiên, sự ủng hộ dành cho ông tiếp tục suy giảm khi thống đốc khu vực Kharkiv và thị trưởng thành phố này đã rời Ukraina sang Nga tị nạn. Người phát ngôn Cơ quan bảo vệ biên giới Ukraina còn cho biết cựu Tổng Công tố, cựu Bộ trưởng Thuế và cựu Bộ trưởng Nội vụ Zakharchenko đã bị chặn lại khi đang tìm đường ra nước ngoài. Theo AP, hôm qua chiếc máy bay chở ông Yanukovych cũng không được phép cất cánh rời Donetsk, thành phố miền Đông nước này.

Tại Kiev, lực lượng cảnh sát Ukraina dưới quyền tân Bộ trưởng Nội vụ Avakov tuyên bố đứng về phía người dân và thực tế là họ đã thôi bảo vệ các tòa nhà chính phủ, trong khi Bộ Quốc phòng khẳng định không can thiệp vào cuộc xung đột và đứng về phía người dân nhưng không nói rõ ủng hộ tổng thống hay phe đối lập. Cần nhắc lại là hôm 19-2, ông Yanukovych đã sa thảy Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Volodymyr Zamana, người từng công khai phản đối kế hoạch ban bố tình trạng khẩn cấp của tổng thống, và thay bằng Tư lệnh Hải quân Yuri Iliin. Quốc hội Ukraina hôm 22-2 đã bổ nhiệm người đứng đầu Cơ quan an ninh quốc gia Vladimir Zaman làm Bộ trưởng Quốc phòng. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Pavel Lebedev tuyên bố sẽ tiếp tục đảm đương chức trách. Ông Lebedev nhấn mạnh theo hiến pháp, Bộ trưởng Quốc phòng được bổ nhiệm hoặc miễn nhiệm đều do tổng thống đề xuất với quốc hội, vì vậy ông sẽ tiếp tục thực hiện chức trách cho tới khi có sắc lệnh kế tiếp của Tổng thống Yanukovych.

Quốc Khánh (Theo AP, AFP)

"Ân oán" giữa Tymoshenko và Yanukovych Cách đây đúng 10 năm, bà Tymoshenko được xem là nhân vật nổi bật nhất trong Cách mạng cam khiến ông Yanukovych không thể nhậm chức tổng thống dù đã được tuyên bố đắc cử. Kết quả là phải tổ chức bầu cử lại và ông Viktor Yushchenko, người thua cuộc lần trước đã đắc cử. Tưởng thưởng cho công lao của "Nữ hoàng Cách mạng cam" (còn gọi là "Nữ hoàng tóc bím"), Tổng thống Yushchenko đã đưa bà vào ghế thủ tướng tháng 1-2005. Tuy nhiên, liên minh này sớm đổ vỡ khi ông Yushchenko sa thải chính phủ của bà chỉ 8 tháng sau đó. Sau cuộc bầu cử quốc hội năm 2007, Tymoshenko một lần nữa được bầu làm thủ tướng thay thế ông Yanukovych và phục vụ cho đến năm 2010. Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2010, bà thất bại sít sao trước "kỳ phùng địch thủ" Yanukovych. Và không lâu sau khi ông Yanukovych làm tổng thống, bà Tymoshenko bị kết án 7 năm tù vì tội lạm dụng quyền lực trong giai đoạn làm thủ tướng.