Ngày 11-2, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức ký sắc lệnh áp thuế 25% lên mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào nước này - động thái sẽ ảnh hưởng các đồng minh của Washington nhưng nó được cho là nhắm vào Trung Quốc.

Công nhân làm việc tại một nhà máy sản xuất thép của Trung Quốc. Ảnh: NYT

Phát biểu tại Phòng Bầu dục khi ký sắc lệnh, ông Trump khẳng định: “Hôm nay, tôi đã đơn giản hóa khoản thuế của chúng ta đối với thép và nhôm. Mức thuế là 25% không có ngoại lệ hay miễn trừ. Biện pháp này là một vấn đề lớn, giúp nước Mỹ giàu có trở lại”. Nhà lãnh đạo xứ cờ hoa cũng cho biết sẽ xem xét áp thêm thuế lên ô tô, dược phẩm và chip máy tính.

Phát biểu trước báo giới, một quan chức Nhà Trắng giấu tên cho biết động thái trên là bằng chứng cho thấy cam kết của ông Trump trong việc sử dụng thuế quan để đưa Mỹ ngang hàng với các quốc gia khác. Về phần mình, các nhà sản xuất thép trong nước hoan nghênh biện pháp này. Kevin Dempsey, Chủ tịch Viện Sắt và Thép Mỹ trong một tuyên bố cho hay đơn vị này hoan nghênh “cam kết liên tục của ông Trump đối với ngành công nghiệp thép mạnh mẽ của Mỹ, điều đó rất cần thiết cho an ninh quốc gia và sự thịnh vượng kinh tế của Mỹ”.

Tuy nhiên, mức thuế trên có thể sẽ khiến các đồng minh của Mỹ như Canada hay Mexico tức giận, bởi theo số liệu chính thức, 5 nhà cung cấp thép hàng đầu cho thị trường Mỹ hồi tháng 1 là Canada, Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Đức. Canada cũng dẫn đầu về xuất khẩu nhôm sang Mỹ, theo sau là Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Nga và Trung Quốc.

Thật ra, đây không phải lần đầu mặt hàng thép và nhôm của Trung Quốc bị Mỹ nhắm mục tiêu dù Trung Quốc không xuất khẩu nhiều thép hay nhôm trực tiếp sang Mỹ. Vào tháng 9 năm ngoái, cựu Tổng thống Joe Biden đã tăng thuế  đối với nhiều sản phẩm thép và nhôm Trung Quốc lên tới 25%. Dẫu vậy, Trung Quốc vẫn thống trị ngành công nghiệp thép và nhôm toàn cầu. Theo Thời báo New York, các nhà máy hiện đại quy mô lớn của nước này mỗi năm sản xuất lượng thép và nhôm ngang bằng hoặc nhiều hơn tổng sản lượng của phần còn lại của thế giới cộng lại. Phần lớn trong số này được sử dụng trong nước để xây dựng các tòa nhà cao tầng, đóng tàu thuyền, sản xuất máy giặt và ô tô.

Tuy nhiên, gần đây, xuất khẩu thép và nhôm của Trung Quốc đang gia tăng. Nhiều sản phẩm thép và nhôm giá rẻ của Trung Quốc đã được chuyển đến các đồng minh của Mỹ như Canada hay Mexico. Những nước này sau đó xuất khẩu một phần đáng kể sản lượng thép và nhôm của họ với giá cao hơn sang Mỹ. “Tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc đang làm tràn ngập thị trường thế giới và gây thiệt hại nghiêm trọng cho các nhà sản xuất và công nhân Mỹ” - Michael Wessel, cố vấn thương mại lâu năm của Liên đoàn Lao động Thép Mỹ, bức xúc cho biết.

Tình trạng dư thừa thép của Trung Quốc xuất phát từ xu hướng bùng nổ xây dựng nhà máy thép bắt đầu vào đầu những năm 1990 và kéo dài khoảng 15 năm. Kể từ những năm 1940, chưa có quốc gia nào thống trị ngành thép toàn cầu như Trung Quốc hiện nay. Khi đó, Mỹ sản xuất một nửa lượng thép của thế giới nhưng tỷ lệ này hiện đã giảm xuống dưới 5%.

Kế hoạch áp thuế mới của Mỹ được đưa ra một tuần sau khi ông Trump áp thuế 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong một động thái đáp trả, Trung Quốc tuyên bố từ ngày 10-2 áp thuế đối với khí đốt tự nhiên hóa lỏng, than, máy móc nông nghiệp và các sản phẩm khác từ Mỹ.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump cũng đã áp mức thuế bổ sung 25% đối với thép và 10% đối với nhôm nhập khẩu từ khắp nơi trên thế giới. Sau đó, ông miễn trừ cho các nước sản xuất thép lớn như Hàn Quốc, Úc và Brazil để đổi lấy việc các nước này đặt hạn ngạch xuất khẩu thép sang Mỹ mỗi năm. Tuy nhiên, ông vẫn giữ nguyên mức thuế đối với Trung Quốc. Chính các biện pháp bảo hộ thương mại này đã giúp ngành công nghiệp thép Mỹ tăng công suất khoảng 20% trong 6 năm qua.