Ảnh: LỆ THU

Điểm đặc biệt của câu chuyện là các nhân vật không có tên mà được tác giả định danh dựa vào ngoại hình, tính cách. Những kẻ ác, kẻ xấu thì được gọi là: Hắn, Béo Trắng, Trán Bóng, Mụ Phệ, Môi Mỏng... Những người tốt, có uy tín thì được gọi bằng những từ trìu mến: Viện trưởng, bác Cả, anh Cả, thư sinh... Cách đặt tên mang tính ẩn dụ hài hước này giúp cho độc giả dễ hình dung về nhân vật.

Câu chuyện bắt đầu khi Viện trưởng một Viện khoa học nổi tiếng nhập viện điều trị lâu dài vì bệnh tim tái phát. Cuộc tranh giành quyền lực giữa 3 Phó Viện trưởng: Hắn, Béo Trắng và Mặt Rỗ trở nên quyết liệt. Hắn và Béo Trắng là hai kẻ bộc lộ rõ nhất dã tâm: bằng mọi cách phải leo lên được chức Viện trưởng. Cả hai đã không từ một thủ đoạn nào: chạy chọt, hối lộ cấp trên, chia bè phái, hãm hại đối phương cho đến loại những người tốt...

Vì cao mưu, nhiều thủ đoạn hơn, Hắn đã thắng Béo Trắng để đường hoàng ngồi lên ghế Viện trưởng. Khi một số việc làm sai trái của Hắn bị phát hiện, công an sờ gáy, Hắn đã chạy chọt, hối lộ để êm xuôi thoát. Tuy Hắn thoát khỏi sự trừng phạt của pháp luật nhưng lại không thoát được sự trừng phạt của lương tâm. Hằng đêm, trong giấc ngủ của Hắn luôn có những bóng ma chập chờn đòi Hắn trả nợ. Những giấc mơ phẫn nộ, ghê rợn và đầy ám ảnh luôn đeo bám khiến Hắn ăn không ngon, ngủ không yên. Không những thế, việc Hắn ăn nằm với vợ của Sếp Lớn đã bị con trai Sếp Lớn quay phim lén và dùng nó để tống tiền Hắn... Quẫn quách, Hắn tìm về quê để tìm lại chút yên bình, thanh thản cho tâm hồn. Quì bên nấm mộ cũ nát của cha mẹ, Hắn chợt nhận ra mình đã đánh đổi tình cảm gia đình, đạo làm con, nghĩa lý, danh dự... vì những điều hư vô, phù phiếm. Bởi vì tiền bạc, quyền lực chỉ làm sung sướng, hả hê nhất thời chứ không làm Hắn thanh thản, yên vui. Hắn hối hận nhưng tất cả đã quá muộn!

Béo Trắng cũng bị những giấc mơ kinh hoàng ám ảnh đến nỗi vỡ mạch máu não mà chết. Phó trưởng phòng Tổ chức- Hành chính Trán Bóng cũng chết trong phẫn uất, chết trong sự thương hại và mỉa mai của người đời bởi hắn sống hai mặt và phản trắc.

Ngòi bút của tác giả xoáy sâu, đả kích đến những nhân vật quyền cao chức trọng khác; giễu cợt, lên án gay gắt những kẻ tranh quyền đoạt vị, tham ô, hối lộ... Nguyễn Tiến Hải cũng dành những trang văn đẫm tình người cho những nhân vật sống ngay thẳng, hết lòng vì dân vì nước như: Viện trưởng, bác Cả, anh Cả, thư sinh. Họ là những nhà khoa học chân chính, có tài, có tâm, biết đấu tranh, phê phán cái xấu, cái ác. Viện trưởng dù nằm bệnh viện nhưng vẫn cố hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học tâm huyết còn đang dang dở; bác Cả phê phán thói quan liêu, cách làm hình thức của các cấp, các ngành trong một hội thảo lớn; anh Cả viết kiến nghị chỉ rõ những điểm yếu, điểm mạnh của Viện cùng những giải pháp khắc phục; thư sinh luôn tâm huyết với các đề tài khoa học và hết lòng giúp đỡ những người khó khăn, hoạn nạn... Những người này luôn được đồng nghiệp và nhân dân yêu mến, kính trọng. Độc giả bùi ngùi xúc động với những đoạn văn miêu tả cảnh Viện trưởng mổ tim, đồng nghiệp, bạn bè đến kín cả bệnh viện, hàng chục người tình nguyện tiếp máu cho ông; hay cảnh mọi người đến viếng đám tang bác Cả, trong đó có cả những người dân quê chân lấm tay bùn...

Tình tiết, cao trào được đẩy lên đầy kịch tích và những nút thắt của câu chuyện được mở hợp lý. Hai mặt đối lập của cuộc sống được tác giả thể hiện rất tinh tế, sống động, tạo nên một cuốn tiểu thuyết hiện thực hấp dẫn.

CÁT ĐẰNG