Tính đến cuối tháng 5-2019, toàn TP Cần Thơ có 2.864 người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện. Đa phần những người này trước đó đã tham gia BHXH bắt buộc, sau khi nghỉ việc, tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng các chế độ khi đến tuổi hưu trí.  

Buổi tuyên truyền về chính sách BHYT, BHXH tự nguyện được thực hiện trên địa bàn huyện Cờ Đỏ.

Quyền lợi của người tham gia

Hơn 10 năm tham gia BHXH bắt buộc tại một công ty thủy sản, nay chị Nguyễn Thị Trinh (ở phường Phước Thới, quận Ô Môn) nghỉ việc và tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện. Chị Trinh cho biết: “Tôi quyết định tham gia BHXH tự nguyện, nối tiếp thời gian tham gia BHXH bắt buộc trước đó để sau này tới tuổi nghỉ hưu, tôi sẽ có lương hưu, hoặc nếu tôi qua đời, người thân sẽ được nhận tiền tuất. Mức đóng hằng tháng của bảo hiểm này thấp hơn một số loại bảo hiểm nhân thọ, chưa kể khi tham gia tôi còn được Nhà nước hỗ trợ một phần chi phí đóng BHXH tự nguyện”. Gần đây, một số người buôn bán hoặc lao động tự do cũng mạnh dạn tham gia BHXH tự nguyện. Hằng tháng, chị Nguyễn Thị Thanh Tâm, ở xã Đông Hiệp, huyện Cờ Đỏ, trích một phần thu nhập từ khoảng 10 triệu đồng để tham gia BHXH tự nguyện, dành khi về già không phải làm bận lòng con, cháu về chi phí sinh hoạt hằng tháng. 

Theo quy định hiện hành, từ ngày 1-1-2018, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được Nhà nước hỗ trợ một phần. Cụ thể, Nhà nước hỗ trợ 30% phí đóng đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo; Nhà nước hỗ trợ 25% phí đóng với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo; và Nhà nước hỗ trợ 10% phí đóng với các trường hợp khác. Người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng chế độ hưu trí khi đủ điều kiện, tức sẽ được hưởng lương hưu khi tới tuổi nghỉ hưu. Hoặc khi đủ điều kiện, nếu người tham gia BHXH tự nguyện có nhu cầu, có thể hưởng trợ cấp 1 lần.

Cụ thể, người hưởng chế độ hưu trí, ngoài lương hưu được hưởng hằng tháng, còn được cơ quan BHXH cấp thẻ BHYT hằng năm nhưng không phải đóng tiền và mức hưởng BHYT hiện nay đến 95%, cao hơn 15% so với tham gia BHYT hộ gia đình (mức hưởng 80%) và một số đối tượng khác.

Mức tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng như sau:

+ Đối với nam: Nghỉ hưu vào năm 2019, thời gian tham gia đóng đủ 17 năm BHXH, được tính bằng 45%; nghỉ hưu vào năm 2020 thời gian tham gia đóng đủ 18 năm BHXH được tính bằng 45%; nghỉ hưu vào năm 2021 thời gian tham gia đóng đủ 19 năm BHXH được tính bằng 45%; nghỉ hưu từ năm 2022 trở đi, thời gian tham gia đóng đủ 20 năm BHXH được tính bằng 45%. Sau thời gian tính hưởng mức lương hưu 45%, cứ mỗi năm tham gia BHXH tiếp theo được cộng thêm 2%, nhưng mức hưởng lương hưu tối đa không quá 75%, thời gian tham gia BHXH còn lại sau mức hưởng 75% lương hưu, cứ mỗi năm tham gia còn lại được hưởng 0,5 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH bình quân.

+ Đối với nữ: tham gia BHXH đủ 15 năm được tính bằng 45%. Sau đó cứ thêm mỗi năm được tính thêm 2% mức hưởng lương hưu nhưng tối đa bằng 75%.

Chế độ tử tuất cũng có quy định rõ ràng. Cụ thể, những người sau đây khi chết thì người lo mai táng được nhận trợ cấp mai táng: Người lao động có thời gian đóng BHXH từ đủ 60 tháng trở lên; người đang hưởng lương hưu. Trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người tham gia BHXH tự nguyện, qua đời…

Người lao động đang đóng BHXH, người lao động đang bảo lưu thời gian đóng BHXH, người đang hưởng lương hưu khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần. Mức trợ cấp tuất một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH (trước năm 2014, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Từ năm 2014 trở đi, cứ mỗi năm tính bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Trường hợp người lao động có thời gian đóng BHXH chưa đủ 1 năm thì mức trợ cấp tuất một lần bằng số tiền đã đóng nhưng mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Trường hợp người lao động có cả thời gian đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện thì mức hưởng trợ cấp tuất một lần tối thiểu bằng 3 tháng mức bình quân tiền lương và thu nhập tháng đóng BHXH).

Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người đang hưởng lương hưu chết được tính theo thời gian đã hưởng lương hưu, nếu chết trong 2 tháng đầu hưởng lương hưu thì tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng; trường hợp chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm 1 tháng lương hưu thì mức trợ cấp giảm đi 0,5 tháng lương hưu; thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu hiện hưởng.

Cách thức tham gia BHXH tự nguyện

Người từ 15 tuổi trở lên và không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc đều có thể tham gia BHXH tự nguyện. Mức đóng hằng tháng bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia tự chọn. Tuy nhiên, mức thu nhập tháng không thấp hơn chuẩn hộ nghèo nông thôn. Mức đóng có thể thay đổi theo lựa chọn của người tham gia. Người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng, hoặc đóng 1 lần cho nhiều năm về sau (nhưng 1 lần không quá 5 năm).

Nếu đóng 1 lần cho nhiều năm, sau đó thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, hưởng BHXH 1 lần, hoặc chết, sẽ được hoàn trả số tiền đã đóng.

Ngoài ra, người tham gia BHXH tự nguyện đủ điều kiện nghỉ hưu (tới tuổi hưu), nhưng số năm đóng bảo hiểm chưa đủ 20 năm để hưởng lương hưu, sẽ được đóng bổ sung 1 lần cho những năm còn thiếu để được hưởng lương hưu. Với điều kiện, số năm đóng còn thiếu không quá 10 năm. Nếu số năm còn thiếu quá 10 năm, nhưng đã đủ điều kiện hưởng lương hưu, có thể đóng tiếp BHXH tự nguyện cho phần thời gian vượt quá 10 năm. Sau đó, khi chỉ còn thiếu 10 năm, sẽ đóng BHXH 1 lần để được hưởng lương hưu…

Người dân muốn tham gia BHXH tự nguyện có thể đến cơ quan BHXH huyện, các đại lý thu tại UBND các xã, phường, bưu điện huyện, điểm bưu điện xã để được hướng dẫn và làm thủ tục.

Bài, ảnh: CHẤN HƯNG