 Truyện ngắn TRẦN HUY MINH PHƯƠNG

Bà Hai bán chè trôi nước là người lớn tuổi nhất ở cái xóm Lở này. Xóm nằm dưới chân cầu Nàng Hương, cây cầu đúc vừa được chính quyền địa phương nâng cấp to rộng, dưới chân cầu có chừng năm chục nóc nhà dọc bờ sông. Bà Hai là một trong số ít người đầu tiên dựng nhà ở đây. Bà kể, hồi chạy loạn chiến tranh, dân buôn gánh bán bưng, dân bốc vác, dân thợ thuyền… sống chui nhủi, nhiều người tứ xứ về ngụ cư thành cái xóm Lở như ngày nay.

Người xóm Lở dù có đi làm ăn xa đến đâu thì họ cũng quay về, dù thành công hay thất bại, họ vẫn hướng về xóm nhỏ. Có lẽ vì người xóm Lở đối đãi với nhau như anh em một nhà, biết nết ăn nết ở của từng người và thân thiết với tiếng rao của bà Hai bán chè trôi nước. Tiếng rao ngọt trong vang xa giữa những trưa hè lao xao trong gió có tiếng con cu gáy, tiếng gà cục tác, heo con ủn ỉn đòi ăn, cá đớp mồi ao bèo… Tiếng rao của bà Hai gieo cái nhớ quay quắt cho biết bao người đi xa thèm về xóm Lở:

Nghe vẻ nghe ve

Đây chè trôi nước

Viên nhỏ gánh trước

Viên lớn gánh sau

Ai bụng đói mau

Nếm qua chén nhỏ

Thấy lòng chưa thoả

Chén lớn bà thêm

Phận bà chân yếu tay mềm

Giúp người no dạ (chắc)

chẳng phiền gì ai

Tôi còn nhớ hoài cách bà Hai luôn đưa chén chè cho khách bằng hai tay. Bà nói, không phải bà ra vẻ để người ta thương, mà thật lòng bà luôn mang ơn những ai nếm qua món chè của bà. Gánh chè của bà gọn, sạch, có khăn đậy đàng hoàng. Cái nồi chè theo năm tháng cứ bóng loáng lên dưới bàn tay cần mẫn của bà. Chiếc áo bà ba với cái quần ống xéo đen luôn là bạn đồng hành của bà Hai. Tiền bán chè bà cuộn lại, bỏ vô cái khăn mùi soa. Sau đó, bà Hai lấy cây kim tây xiên ngang túi.

Chị Mừng – con của bà Hai – là người chơi thân nhất với tôi lúc đó. Vậy mà, chị biểu tôi đừng có ghé nhà thường xuyên. Bởi lần nào tôi tới chơi xong rồi về thì chắc chắn chị bị má rầy. Bà Hai nói chị Mừng ham chơi quên cả việc nhà, không phụ bà nấu chè trôi nước. Bà càu nhàu, nếu mai mốt tao chết thì sao hả? Lúc đó thì bây sao rành chuyện nấu chè ngon bán cho người ta ăn hả? Chị Mừng líu quíu dạ… dạ… rồi kiếm cớ cầm cái chổi quét nhà, lau bàn ghế cho mau để khỏi bị má nhằn nhì. Còn tôi thì thấy sao bà Hai khó chi mà khó quá vậy.

Có lần tôi hỏi bà Hai, sao không bỏ cái cối đá đi, ra chợ xay bột bằng máy hoặc mua bột gạo về nấu cũng ngon vậy. Bà lắc đầu và nói, đúng là con nít, bây mà biết cái gì. Cối đá xay bột mới nhuyễn, mới thơm, quen tay rồi bỏ sao đặng. Mà nó cũng là kỉ niệm từ xưa, cái thời mà tao với ông Hai ngày ngày bên cối đá cùng nhau xây bột. Ổng chẳng may đi sớm, giờ thì chỉ còn di ảnh trên cái tủ thờ. Ai nỡ chối từ ký ức quá vãng đó. Mà chuyện nấu chè thì mỗi người một cách, con ăn chè của bà thấy có giống chè trôi nước ở chợ huyện hay là của dì Sáu xóm trên không? Tôi biết không ai nấu chè trôi nước ngon hơn bà Hai, nhưng vẫn cứ gãi đầu giả bộ ngó lơ và lí nhí nói, con chỉ ghiền lời rao của bà mà thôi!

Bà Hai kể cũng lạ, có hôm tôi đang nắn viên chè tiếp với chị Mừng, còn làm cái nhưn thì tôi thua. Tôi bèn hỏi chị cách làm nhưn. Chị Mừng nói vui, chắc bây học nghề để sau này cạnh tranh với chị hả. Bà Hai nghe, liền nói, ngu vừa thôi, ai đời không mơ làm bác sĩ hay cô giáo, lại đòi theo cái nghề buôn gánh bán bưng. Đúng là đồ con nít.

Ba tiếng “đồ con nít” khiến tôi và chị Mừng càng thích, vì thế nào lát nữa bà cũng múc cho chị em tôi hai chén chè thơm lừng bốc khói. Những lần như vậy chúng tôi thường không vội ăn mà hè nhau vỗ tay lặp lại lời rao của bà.

Nghe vẻ nghe ve

Đây chè trôi nước

…

***

Bỗng một ngày xóm Lở vắng giọng rao chè của bà Hai. Thay vào đó là lời rao của chị Mừng. Tôi nghe có người nói, con nhỏ đó bán chè chỉ rao trong họng thì ai mà nghe được. Ế cũng phải.

Về nhà, chị Mừng than thở, thấy lời rao đơn giản vậy mà không phải ai cũng rao được đâu. Lời rao nghe êm tai thì phải có hơi dài, luyến láy, chất giọng trong và nhất là phải rao đúng nơi đúng lúc. Đi ngang qua đám tang hay lúc gia đình ai đó có chuyện cãi cọ thì không nên cất lời rao. Người ta đang ngủ trưa bị đánh thức bởi lời rao cũng là điều nên tránh.

Bà Hai chỉ còn biết thở dài. Chị Mừng vì ngại miệng nên không thể rao kiểu vè giống bà Hai. Chị còn nói có đọc bài vè thì thời buổi này ai nghe. Người ta đang chú ý đến những ca sĩ bán kẹo kéo nhiều hơn. Bây giờ các hãng bánh, hãng kem đều có nhạc hiệu riêng dành cho người đi bán lẻ. Mà giọng rao họ cũng thu sẵn trong máy cassette. Giọng đâu mà rao hoài ngày này tháng nọ, khản giọng, mệt người – chị kết luận.

Người ta lại thấy bà Hai tiếp tục gánh chè trôi nước và rao bán giữa trưa nắng gắt gao, giọng vẫn ngọt. Lần này chiếc đòn gánh của bà ít oằn hơn trước, viên chè cũng nắn nhỏ lại. Bà Hai chép miệng, không phải làm vậy để kiếm lời thêm mà chẳng qua là cho dễ bán hơn. Đứa con nít nghèo nhất cũng có thể mua chè ăn được mà không sợ bị chê bán mắc.

Ít lâu sau, bà Hai bỏ luôn bài vè. Bà nói rằng có người nói bà hoài cổ đến mức dở hơi khi rao chè bằng bài vè, có người còn nói bà bị điên nữa chứ. Bà đành rao mỗi câu: “Ai ăn chè trôi nước… hôn…”

***

Cuối cùng thì tôi và chị Mừng cùng thi đậu vào đại học. Ở quê mà, đâu phải ai cũng học theo đúng tuổi. Chị Mừng tuy cùng học với tôi nhưng chị lớn hơn ba tuổi.

Gánh chè của bà Hai thêm oằn vai và những lúc trở trời những cơn ho kéo dài theo gió của bà cứ nhói buốt trong đêm, nhưng bà giấu, cố giấu cho niềm vui của con gái được trọn vẹn.

Chị Mừng thi vào ngành Sư phạm như bà Hai hằng mong ước. Còn tôi thi ngành Y. Cái ước mơ xa xôi vậy mà giờ đây đã thành hiện thực.

Bây giờ bên cạnh gánh chè trôi nước của bà Hai còn có thêm xấp vé số. Bước đi xấp xải trong nắng, bà vào nhiều hẻm, qua nhiều xóm hơn. Chợ huyện lao xao, chợ đời nhốn nháo. Bà nuôi con ăn học từ gánh chè. Ngày cứ thản trôi.

Nhớ hôm tôi với chị Mừng chuẩn bị lên Sài Gòn học, bà Hai lại đãi món chè trôi nước. Bà vừa múc chè vừa rao nhỏ đủ để hai chị em tôi nghe. Chị Mừng rớm lệ. Còn tôi cứ tấm tắc khen hoài bà Hai nấu chè ngon, đi xa lại nhớ, hổng biết chừng nào được về ăn nữa đây. Làm sao có thể quên được cái vị ngọt của đường mía, vị béo của nước cốt dừa, vị cay của gừng, nhất là cái vị dẻo thơm của bột gạo, bột đậu. Những hương những vị quê mùa này bà đã rao bán mấy chục năm. Tiếng rao của bà đọng trên những cái đầu khét nắng của tụi con nít xóm Lở này và thành nỗi nhớ đằm sâu theo năm tháng.

***

Nghỉ hè, tôi với chị Mừng cùng về quê. Mọi thứ vẫn không thay đổi mấy. Bà Hai đã thôi bán chè mà chuyển sang bán bánh ngoài bến xe. Chị Mừng thấy má cố tình ngó lơ. Bà Hai nhìn ngang đã biết con gái nghĩ gì. Bà bước vội mời khách. Nắng trũng hõm mắt người đàn bà ngót nghét sáu mươi. Tôi nghe lạc giọng một lời rao từ đâu đó dội về. Tôi bỗng ghét chị Mừng. Tôi bỗng nghe có gió muối xát mắt mình. Sống mũi xè cay.

Gia đình tôi khá giả nhứt nhì ở xóm Lở, nhưng khi ra chốn thành thị tôi vẫn cố làm thuê để biết sâu hơn về giá trị đồng tiền mà nơi quê nghèo mẹ cha tôi ngày ngày ôm hơn chục công đất ruộng để đổi lấy. Còn chị Mừng thì cắm đầu học, ngày ngày bám mình bên đống sách của thư viện trường. Chữ Thánh hiền có lẽ đã rơi rớt lại trên quãng đường từ Sài Gòn về xóm Lở rồi. Cái lặng im của chị làm tôi phát sợ.

Về quê lần này, tôi năn nỉ bà Hai cho tôi thu âm lại lời rao bán chè trôi nước ngày xưa của bà. Bà thở dài, có còn bán chè trôi nước nữa đâu mà rao con ơi…

Chị Mừng còn ở lại nhà tuần sau mới lên trường. Hôm tôi đi, cũng ở bến xe có khá nhiều người giúi vào tận mặt mời mua bánh, kẹo, nem, chả… Bà Hai tay cũng nem, chả, bánh mì, kẹo, xấp vé số. Bà cũng hỏi tôi có mua thứ nào ăn dọc đường. Tôi ậm ừ mua hai tờ vé số cho bà vui.

Rồi mai mốt đây có còn ai rao bán chè trôi nước nữa không…