P.V (tổng hợp từ TTXVN)

Hoạt động quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ (SHTT) tại địa phương ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà sản xuất, kinh doanh, người dân... nhằm nâng cao giá trị tài sản trí tuệ (TSTT) và sức cạnh tranh sản phẩm, hàng hóa trên thị trường. Tuy nhiên, hoạt động SHTT nói chung vẫn không đồng đều và tại nhiều địa phương chưa phát huy tác dụng tương xứng với vị trí, vai trò của lĩnh vực này.

Nhãn hiệu vú sữa Trường Khương A của huyện Phong Ðiền, TP Cần Thơ đã được bảo hộ vào cuối năm 2021. Ảnh: MỸ THANH

Chưa phát huy tác dụng tại địa phương

Trong những năm qua, SHTT ở địa phương góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao nhận thức về SHTT, khuyến khích hoạt động xác lập và bảo vệ quyền SHTT của các tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương, hoạt động SHTT còn đơn giản, cơ chế, chính sách chưa thực sự phát huy hết tiềm năng, thế mạnh TSTT của địa phương, vai trò quản lý nhà nước mờ nhạt, bị động, vẫn còn tình trạng trông chờ hoặc giẫm chân lên nhau giữa các cơ quan quản lý liên quan. Bên cạnh đó, năng lực, kiến thức chuyên môn về SHTT của các cơ quan thực thi quyền SHTT ở địa phương còn bất cập, lúng túng trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, phần lớn trông chờ, lệ thuộc vào ý kiến của cơ quan chuyên môn ở Trung ương.

Công tác kiểm tra, thanh tra, trao đổi thông tin giữa các cơ quan chức năng chưa thường xuyên; các hoạt động hỗ trợ tuyên truyền, đào tạo; cung cấp thông tin và tư vấn về TSTT chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp. Nhiều sản phẩm đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong nước, thậm chí khu vực nhưng do nhiều nguyên nhân chưa được bảo hộ, dẫn đến tình trạng bị xâm phạm, làm giả, làm nhái, đánh mất thị trường. Nhiều doanh nghiệp chưa nhận thức đúng về quyền và lợi ích khi sản phẩm được bảo hộ SHTT nên việc vận động, tuyên truyền xác lập quyền SHTT cho sản phẩm, nhãn hiệu… của cơ quan chuyên môn gặp khó khăn. Nhiều loại hàng hóa vi phạm quyền SHTT vẫn lưu thông công khai trên thị trường trong khi đội ngũ cán bộ quản lý và thực thi còn thiếu nên việc xử lý ngăn chặn bị hạn chế.

Theo thống kê của Cục SHTT (Bộ Khoa học và Công nghệ - KH&CN) đến nay, đã có 42 tỉnh, thành phố ban hành các cơ chế, chính sách phát triển TSTT dưới các hình thức khác nhau. Trong năm 2021, đã có 159 dự án được các địa phương triển khai thực hiện với 15 sáng chế, giải pháp hữu ích được hỗ trợ bảo hộ, khai thác, 205 sản phẩm đặc thù địa phương được hỗ trợ bảo hộ, quản lý quyền sở hữu công nghiệp, 18 tổ chức tập thể được thành lập để quản lý TSTT cộng đồng, 7.131 lượt người được tập huấn, đào tạo về SHTT, 1178 lượt doanh nghiệp được hỗ trợ về SHTT, 160 lượt phát sóng truyền hình tuyên truyền về SHTT.

Báo cáo của các địa phương cho thấy, hiện nhiều địa phương có nhu cầu tiếp tục được Cục SHTT hướng dẫn, hỗ trợ trong hoạt động đăng ký xác lập quyền trong và ngoài nước, quản lý và khai thác các chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận dùng cho các đặc sản địa phương; hỗ trợ địa phương tham gia thực hiện các dự án trong Chương trình phát triển TSTT đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2205/QÐ-TTg ngày 24-12-2020.

Chuyển biến tích cực

Theo ông Nguyễn Văn Bảy, Phó Cục trưởng Cục SHTT (Bộ KH&CN), năm 2021 mặc dù chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch COVID-19, hoạt động quản lý nhà nước về SHTT ở cả Trung ương và địa phương đã đạt được kết quả tích cực. Theo đó, việc xây dựng chính sách, pháp luật về SHTT tập trung vào: Hoàn thiện dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT, trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ ba vào tháng 5-2022.

Luật SHTT sửa đổi tập trung vào 7 nhóm chính sách lớn với khoảng 100 điều được sửa đổi, bổ sung, trong đó một số vấn đề nhận được sự quan tâm lớn của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cả xã hội như Quy định về giao quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí và giống cây trồng là kết quả của nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước; quy định liên quan đến thủ tục đăng ký và xác lập quyền SHTT... Xây dựng các Thông tư quy định định mức kinh tế - kỹ thuật cho một số dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước như dịch vụ đào tạo, bồi dưỡng về SHTT, dịch vụ xác nhận hiệu lực đăng ký quốc tế nhãn hiệu được bảo hộ tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Cục SHTT đã tham gia góp ý đối với dự thảo của 35 văn bản pháp luật liên quan đến SHTT; công tác hướng dẫn thi hành và giải đáp các vấn đề liên quan đến áp dụng pháp luật về SHTT cho các tổ chức, cá nhân.

Ðặc biệt, năm 2021, Cục SHTT đã tham gia Phiên rà soát chính sách thương mại lần thứ 2 trong khuôn khổ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); góp ý kiến về SHTT để chuẩn bị cho Phiên họp Ủy ban các Hiệp định thương mại khu vực của WTO; thông báo cho Ban Thư ký WTO về các quy định pháp luật SHTT mới theo quy định của Hiệp định TRIPS (Các hiệp định về các khía cạnh thương mại liên quan đến quyền SHTT).

Ðể triển khai Chiến lược SHTT đến năm 2030, ông Nguyễn Văn Bảy cho biết, năm 2021, Bộ KH&CN đã triển khai thực hiện Chiến lược SHTT; thảo luận với Tổ chức SHTT thế giới (WIPO) về Kế hoạch hợp tác triển khai Chiến lược SHTT; tiếp tục hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương xây dựng Kế hoạch và tổ chức triển khai các nhiệm vụ. Ðến nay, đã có 26 tỉnh, thành phố ban hành kế hoạch thực hiện Chiến lược SHTT theo cách riêng hoặc lồng ghép nội dung SHTT trong quy hoạch, kế hoạch, chương trình, chính sách phát triển các ngành, lĩnh vực ở địa phương.

“Nhằm tạo chuyển biến tích cực, mạnh mẽ hơn trong thời gian tới, Bộ KH&CN sẽ đưa ra định hướng phát triển hoạt động SHTT cả ở Trung ương và địa phương năm 2022 và các năm tiếp theo. Cụ thể, cần có những luận cứ xác thực để giải trình những vấn đề sửa đổi trong Luật SHTT, qua đó sẽ hoàn thiện trình Quốc hội ban hành trong thời gian tới, cũng như có những định hướng đúng đắn trong công tác chỉ đạo thực hiện Chiến lược SHTT đến năm 2030 và Chương trình phát triển TSTT giai đoạn 2022-2030”, ông Nguyễn Văn Bảy nhấn mạnh.

Nỗ lực trong công tác
thực thi quyền

Theo Cục trưởng Cục SHTT Ðinh Hữu Phí, mặc dù công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về SHTT đã mang lại nhiều kết quả tích cực, song nhận thức của một số cấp ủy đảng, chính quyền, doanh nghiệp chưa đầy đủ do chưa có sự quan tâm, đầu tư đúng mức trong lĩnh vực SHTT. Việc duy trì và phát triển thương hiệu sản phẩm sau khi được bảo hộ quyền SHTT còn bị xem nhẹ, không duy trì được vùng nguyên liệu sản xuất, quản lý chất lượng đầu ra cho sản phẩm còn chưa đồng đều, mẫu mã bao bì chưa thực sự phong phú, bắt mắt người tiêu dùng.

Một số doanh nghiệp, hợp tác xã có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, sản phẩm nông sản tiêu thụ dưới dạng thô, chưa qua chế biến, mang tính tự phát, sức cạnh tranh yếu. Ngoài ra, năng lực triển khai phát triển TSTT của doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Các sáng chế, giải pháp hữu ích đã được cấp văn bằng nhưng khai thác và thương mại hóa còn chưa thật sự hiệu quả.

Tại hội nghị SHTT toàn quốc mới diễn ra, ông Ðinh Hữu Phí nhấn mạnh: Năm 2021, các địa phương đã có nhiều nỗ lực trong công tác thực thi quyền SHTT nhằm đẩy lùi nạn hàng giả, hàng nhái, xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên hoạt động này đã có xu hướng giảm mạnh. Theo báo cáo của các địa phương, cả nước có 1.109 vụ xâm phạm quyền về nhãn hiệu đã được xử lý với tổng số tiền phạt là 13,294 tỉ đồng và gần 300.000 sản phẩm bị xử lý, giảm 55% về số vụ và 38% tổng số tiền phạt so với năm 2020 (2.457 vụ với tổng số tiền phạt là 21,533 tỉ đồng).

Bên cạnh đó, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, đòi hỏi các doanh nghiệp phải thích ứng và đáp ứng các yêu cầu quản lý và phát triển, sản phẩm rõ ràng, minh bạch, truy xuất được quá trình sản xuất thu hoạch, chế biến đóng gói, bảo quản. Công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch, đặc biệt là bảo quản cho các sản phẩm nông sản như rau, vải thiều, nhãn... còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng của các địa phương.

Ông Ðào Ðức Huấn, Trưởng phòng Quản lý quốc gia Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), Văn phòng Ðiều phối nông thôn mới Trung ương, cho biết, hiện cả nước có gần 7.000 sản phẩm OCOP, số lượng tăng nhanh nhưng chưa thực sự bền vững bởi nhiều chủ thể OCOP chưa quan tâm đến vấn đề mỗi xã một sản phẩm, năng lực SHTT còn hạn chế, chưa quan tâm đúng mức trong đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP địa phương… Vì vậy, cần xem xét đưa các sản phẩm OCOP vào dự án phát triển TSTT thuộc Chương trình phát triển TSTT giai đoạn 2022-2030; các địa phương hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã OCOP khai thác các thương hiệu cộng đồng (chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận)…