Tại Hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS) lần thứ 10 diễn ra hôm 22-11 ở Thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia), Tổng thống Philippines Benigno Aquino đã yêu cầu Trung Quốc "tôn trọng nguyên tắc luật pháp" sau khi trực tiếp cáo buộc những hành vi "cưỡng chiếm" của Bắc Kinh trên Biển Đông.

Phát biểu trong cuộc gặp với 17 nhà lãnh đạo - bao gồm Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, Tổng thống Aquino cho biết Philippines hiện bị Trung Quốc ngăn cản đi vào vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của chính mình trên Biển Đông. Tuyên bố này đề cập đến việc Trung Quốc chiếm đóng cũng như ra lệnh cấm tàu và thuyền đánh cá của Philippines tại bãi cạn Scarborough. Đây cũng là một trong 3 vấn đề Philippines kiện Trung Quốc lên Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) ở La Haye (Hà Lan), bao gồm tuyên bố chủ quyền phi lý của Bắc Kinh trong cái gọi là "đường 9 đoạn" và những hành động trái với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS).

Tổng thống Aquino nói thêm phán quyết gần đây của PCA không chỉ là tin tốt đối với Philippines mà còn cho tất cả các quốc gia đang tìm kiếm biện pháp giải quyết tranh chấp hàng hải. Bởi không riêng Manila, nhiều quốc gia khác cũng đang quan ngại hành động của Trung Quốc mà theo Tổng thống Aquino là "đe dọa tự do hàng hải và thương mại" tại một trong những tuyến đường thủy chiến lược của thế giới. "Nhưng thật đáng tiếc, Bắc Kinh vẫn tiếp tục bồi lấp và xây dựng ồ ạt trên cái gọi là đảo nhân tạo, bất chấp luật pháp quốc tế cùng Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC)" – ông Aquino nói thêm. Do đó, lãnh đạo Philippines khẳng định nước này kiên quyết theo đuổi vụ kiện Trung Quốc, buộc Bắc Kinh phải tôn trọng cam kết của chính mình, tôn trọng các nguyên tắc của luật pháp mà cụ thể ở đây là phán quyết hợp lý của tòa án trọng tài. "Cộng đồng quốc tế đang theo dõi xem Bắc Kinh hành xử như thế nào để là một cường quốc có trách nhiệm" – Tổng thống Aquino nhấn mạnh.

Tổng thống Aquino đánh giá cao sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế vì một giải pháp hòa bình cho tranh chấp ở Biển Đông. Được biết tại hội nghị, các nhà lãnh đạo đã thông qua Tuyên bố Tăng cường Hợp tác Hàng hải nhằm thúc đẩy hòa bình, ổn định và an ninh trong khu vực. Tuyên bố chung của hội nghị cũng kêu gọi các nước cùng tham gia UNCLOS. Trước đó, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) sau hội nghị cấp cao cũng ban hành một tuyên bố chung nhấn mạnh sự cần thiết của việc duy trì quyền tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông. ASEAN cũng kêu gọi đẩy nhanh tiến trình hướng tới việc thiết lập Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông.

Trong tuyên bố cùng ngày, Tổng thống Obama khẳng định Washington ủng hộ COC và kêu gọi các bên tranh chấp nên dừng cải tạo, xây dựng mới và quân sự hóa khu vực tranh chấp vì lợi ích ổn định khu vực. Trong một cảnh báo, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull cũng nói rõ với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường về nguy cơ chiến tranh nếu Bắc Kinh vẫn theo đuổi các hoạt động trái phép ở Biển Đông. Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuy không trực tiếp đề cập Trung Quốc nhưng tiếp tục kêu gọi không quân sự hóa Biển Đông. Và để tăng cường cam kết của Mỹ, ông Obama hôm 22-11 cho biết Mỹ sẽ tổ chức hội nghị với sự tham gia của lãnh đạo các nước ASEAN trong năm tới. Theo ông chủ Nhà Trắng, mối quan hệ hữu hảo với các quốc gia châu Á đóng vai trò "cực kỳ quan trọng" cho an ninh của Mỹ nói riêng, cho an ninh, thịnh vượng và giá trị toàn cầu nói chung.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)