Bảo vệ môi trường, duy trì và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn đã được xác định là một trong những mục tiêu trọng tâm, xuyên suốt quá trình phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn nói chung và xây dựng nông thôn mới nói riêng. Thời gian qua, việc thực hiện các nội dung của tiêu chí môi trường (TCMT) trong xây dựng nông thôn mới đã được quan tâm, chỉ đạo và triển khai quyết liệt từ các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận và các tổ chức đoàn thể đến người dân. Thành công lớn nhất từ việc triển khai thực hiện TCMT là nhận thức của các cấp chính quyền và người dân địa phương về bảo vệ môi trường ngày càng nâng cao, nhiều địa phương đã ban hành các văn bản chỉ đạo, điều hành chuyên biệt và huy động sự tham gia của nhiều bên liên quan vào công tác bảo vệ môi trường; đặc biệt là phát huy vai trò của cộng đồng.

Ra quân trồng cây xanh, bảo vệ môi trường trên địa bàn huyện Phong Điền.

Tuy nhiên, nhìn lại những hoạt động triển khai thực hiện các nội dung của TCMT giai đoạn vừa qua vẫn còn những bất cập, tồn tại. Theo Tổng cục Môi trường, một số chỉ tiêu thực chất chứa đựng nhiều nội dung phải triển khai thực hiện như chỉ tiêu 17.5 về chất thải rắn và nước thải, dẫn đến lúng túng từ khâu tổ chức thực hiện đến kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện. Nhiều chỉ tiêu có sự giao thoa giữa chức năng nhiệm vụ của các ngành: chỉ tiêu về nước sạch, mai táng, chăn nuôi, nước thải, chất thải rắn… Vì vậy, tại địa phương, trong phân công thực hiện triển khai có sự chồng chéo, dẫn đến giao trách nhiệm thực hiện không phù hợp với chức năng quản lý nhà nước. So với nhiều tiêu chí khác, TCMT không đòi hỏi phải đầu tư lớn, nhưng phụ thuộc rất nhiều vào ý thức trách nhiệm của chính quyền và người dân. Ðây là một trong những tiêu chí không ổn định, thường xuyên thay đổi và chịu ảnh hưởng từ các rào cản của các tiêu chí khác về hạ tầng: hệ thống đường, thu gom nước thải, tiêu thoát nước mưa; các tai biến thiên nhiên, biến đổi khí hậu… cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc triển khai thực hiện TCMT...

Nhằm khắc phục những hạn chế, duy trì và nâng chất TCMT trong giai đoạn mới, Tổng cục Môi trường đề nghị: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục tham mưu Thủ tướng Chính phủ trong việc định hướng cho giai đoạn sau 2020; trong đó, xác định TCMT, cảnh quan là trọng tâm ưu tiên để phát huy các thành quả đã đạt được và tiếp tục phát triển một cách bền vững. Trong đó, cần đưa vào tiêu chí về định mức, tiêu chuẩn thiết kế đối với các công trình thoát nước, xử lý nước thải nông thôn; quy định tỷ lệ nước thải được thu gom phù hợp với từng vùng miền; xây dựng mô hình mẫu về xử lý nước thải tại hộ gia đình và cụm dân cư tập trung cũng như các chính sách phát triển mô hình. Ðối với các địa phương, góp ý hoàn thiện TCMT, kịp thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc để phối hợp giải quyết trong quá trình triển khai thực hiện. Tổ chức thực hiện có hiệu quả khi được ban hành, trong đó chú trọng việc phân bổ nguồn lực, hướng dẫn, kiểm tra tình hình đầu tư cho môi trường. Tham mưu cho UBND và HÐND tỉnh, thành phố ban hành các văn bản, chính sách nhằm nâng dần tính trách nhiệm của cộng đồng…

Bài, ảnh: L. MẪN