Gia tăng căng thẳng xung quanh “mối đe dọa” Iran có thể nằm trong kế hoạch của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm “lách kẽ hở” tại Quốc hội, thúc đẩy thương vụ bán vũ khí cho Saudi Arabia.

Tàu sân bay Mỹ tập trận trên Vịnh Ba Tư hôm 16-5. Ảnh: U.S. Navy

Nhận định trên được Thượng nghị sĩ Chris Murphy đưa ra trên Twitter. Nhà lập pháp đảng Dân chủ cho biết ông có nghe phong thanh rằng Tổng thống Trump có thể lợi dụng “lỗ hổng” trong Đạo luật Kiểm soát Vũ khí để xúc tiến thương vụ bán bom mới cho Saudi Arabia mà không bị chặn tại Quốc hội. Chính quyền Trump  có thể hành động trong tuần này, nghị sĩ Murphy cảnh báo và chỉ trích đây rõ ràng là “lạm quyền”.

Đạo luật vũ khí ban hành năm 1976 với mục tiêu kiểm soát xuất khẩu vũ khí Mỹ. Trong đó có một số điều khoản cho phép Tổng thống phê duyệt các giao dịch vũ khí trong “trường hợp khẩn cấp vì lợi ích an ninh quốc gia” mà không cần cơ quan lập pháp thông qua. Trong bối cảnh hiện nay, ông Trump có thể lấy lý do căng thẳng leo thang với Iran để cung cấp khí tài quân sự cho Saudi Arabia - đồng minh quan trọng của Mỹ trong khu vực.

Diễn biến này nhắc lại “tiền lệ” đáng lo ngại khi ông Trump từng ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, vượt quyền Quốc hội để lấy nguồn kinh phí khoảng 6 tỉ USD xây tường biên giới với Mexico. Phe Dân chủ và một số nghị sĩ Cộng hòa sau đó đã bỏ phiếu ngăn chặn động thái này, buộc ông Trump dùng quyền phủ quyết đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống.

Theo giới phân tích, việc ông chủ Nhà Trắng tính toán động thái tương tự sẽ tiếp tục bị phản đối tại Quốc hội, kể cả ở Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát. Gần đây, một số thành viên Cộng hòa đã “hợp lực” với phe Dân chủ nhằm vô hiệu hóa quyền phủ quyết của ông chủ Nhà Trắng đối với nghị quyết chấm dứt sự hỗ trợ quân sự của Washington đối với cuộc chiến do liên quân Arab, dẫn đầu là Saudi Arabia, tiến hành tại Yemen. Liên quân Arab bị quy trách nhiệm cho 4.800 trong số khoảng 7.000 thường dân thiệt mạng trực tiếp trong cuộc chiến kể từ năm 2016. Ngoài cuộc xung đột Yemen, Quốc hội Mỹ cản trở bán vũ khí cho Saudi Arabia còn vì vụ nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngay cả đồng minh thân cận của ông Trump tại Quốc hội là Thượng nghị sĩ Lindsey Graham cũng nói rằng ông phản đối chính quyền qua mặt cơ quan lập pháp bán vũ khí cho Saudi Arabia. Trong khi đó, một Thượng nghị sĩ Cộng hòa khác là Rand Paul thì khẳng định sẽ làm mọi cách để ngăn chặn các thương vụ xuất khẩu vũ khí sang Saudi Arabia. Hiện chưa có thông tin cụ thể về thời điểm cũng như loại thiết bị nào Washington sẽ cung cấp cho Riyadh. Theo Reuters, lưỡng viện Quốc hội Mỹ trước đó đã thông qua một số hợp đồng bán thiết bị quân sự phòng thủ cho Saudi Arabia. Tuy nhiên, những thương vụ chuyển giao vũ khí tấn công như bom, súng cối lớn, tên lửa chống tăng và tên lửa nhỏ vẫn đang bị kiểm soát hoặc chặn lại ở Đồi Capitol.

Trong diễn biến liên quan, theo hãng tin AP, các quan chức Mỹ cho biết Lầu Năm Góc ngày 23-5 trình Nhà Trắng kế hoạch điều thêm 10.000 binh sĩ đến Trung Đông trong bối cảnh căng thẳng với Iran leo thang. Các quan chức giấu tên nhấn mạnh chưa có quyết định nào được đưa ra và chưa rõ liệu Nhà Trắng có chấp thuận kế hoạch của Lầu Năm Góc hay không. Cũng theo nguồn tin này, các binh sĩ được đề nghị điều động bổ sung sẽ phục vụ mục đích phòng thủ. Ngoài ra, Lầu Năm Góc dự định đề nghị điều động bổ sung các khẩu đội tên lửa Patriot và tàu chiến đến khu vực này.

Trong khi đó, trong một thông điệp trên Twitter ngày 22-5 gửi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, một cố vấn của Tổng thống Iran Hassan Rouhani nhấn mạnh hành động triển khai quân sự của Mỹ tới khu vực Trung Đông là sự “khiêu khích có chủ ý”.

MAI QUYÊN (Theo Reuters, CNN)