Các đồng minh thân cận nhất của Mỹ đang ngày càng xích lại gần nhau hơn, cùng nhau thúc đẩy lợi ích và làm sâu sắc thêm mối quan hệ trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump thay đổi các ưu tiên, tái định hình trật tự thế giới, thách thức họ bằng thuế quan và các biện pháp khác, vốn làm đảo lộn hoạt động thương mại, ngoại giao và quốc phòng.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (trái) và Thủ tướng Anh Keir Starmer trong cuộc gặp hồi tháng 5 tại Albania. Ảnh: NYT

Theo tờ Thời báo New York (NYT), do quan ngại về việc Mỹ thay đổi các ưu tiên dưới thời Tổng thống Trump, một số đối tác truyền thống của Washington trong những tháng gần đây đã tập trung xây dựng các mối quan hệ trực tiếp giữa họ, thể hiện sức mạnh ngoại giao và gạt Mỹ sang một bên. Trong số đó có “các cường quốc tầm trung” Anh, Pháp, Canada và Nhật Bản. “Đây là những nền dân chủ công nghiệp hóa, đồng minh của Mỹ, luôn ủng hộ các quy tắc và thể chế đa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh trật tự quốc tế đang thay đổi và Mỹ đã chỉ ra rằng Washington không sẵn sàng bảo trợ cho trật tự này nữa, những gì chúng ta thấy là sự thay đổi trong vai trò của các cường quốc tầm trung” - Roland Paris, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Ottawa (Canada), cho biết.

Giới phân tích cho rằng sự thay đổi đó sẽ được thể hiện trong vài ngày tới khi các nhà lãnh đạo Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) tham dự hội nghị thượng đỉnh thường niên tại tỉnh Alberta (Canada) từ ngày 15-6 đến 17-6. Được biết, Canada, nước giữ chức Chủ tịch G7 năm nay, cũng đã mời lãnh đạo một số cường quốc như Ấn Độ, Brazil và Mexico tham dự. NYT cho hay, Ottawa có kế hoạch tổ chức các cuộc họp song phương và nhỏ hơn với các đối tác trong G7, ngoại trừ Washington. Đây là lần đầu tiên ông Trump tham dự sự kiện này kể từ khi nhậm chức hồi tháng 1 và cũng là lần đầu tiên nhà lãnh đạo xứ cờ hoa sẽ đối đầu trực tiếp với một loạt đồng minh truyền thống của Mỹ, vốn đang rất “khó chịu” với chính quyền Trump 2.0 xung quanh các vấn đề về thuế quan hoặc các xung đột khác.

Do đó, giới chuyên gia nhận thấy rằng Mỹ ngày càng bị tách biệt, thậm chí là bị cô lập khỏi cấu trúc mà Washington đã gầy dựng và chủ trì trong vài thập niên qua. “Chúng ta có nên coi đây là G6+1 không?” - Jacob Funk Kirkegaard, thành viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ), tự hỏi. Theo ông Kirkegaard, khi các thể chế chính trị và quân sự cốt lõi truyền thống của phương Tây đang bị chính quyền ông Trump bỏ bê hoặc coi thường thì không chỉ Liên minh châu Âu (EU) mà cả Anh, Canada và Nhật Bản cũng sẽ tìm cách xích lại gần nhau hơn. Đơn cử, EU và Anh hồi tháng rồi đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh được coi là sự thiết lập lại quan hệ sau khi London rời EU hồi năm 2020 và đạt được một loạt thỏa thuận, gồm thỏa thuận gia hạn quyền đánh bắt cá cho các nước EU tại vùng biển Anh; thỏa thuận mở rộng quyền tiếp cận thị trường châu Âu cho thương nhân bán cá người Anh; và thỏa thuận về hợp tác quốc phòng và an ninh. Riêng Canada và Anh cũng đang tăng cường hợp tác quân sự với EU khi triển khai chương trình cho vay trị giá 150 tỉ euro để thúc đẩy đầu tư quốc phòng. Hiện Ottawa và London nỗ lực hoàn thành các điều kiện tiên quyết cần thiết để tham gia vào chương trình với tư cách là nhà cung cấp quân sự.

Không những vậy, các nước này cũng đang hợp tác với nhau về các vấn đề ngoại giao mà sự ủng hộ của Mỹ đã phần nào giảm sút. Mới đây, Anh, Canada, Úc, New Zealand và Na Uy cùng nhau áp đặt lệnh cấm đi lại đối với Bộ trưởng An ninh quốc gia Israel Itamar Ben-Gvir và Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich, đồng thời đóng băng mọi tài sản của họ ở 5 quốc gia này, do cho rằng 2 chính trị gia cực hữu này kích động bạo lực “chống lại người Palestine” ở Bờ Tây.

Về phần mình, Anh, Pháp và Canada hồi tháng 5 cũng đã đưa ra một tuyên bố gay gắt, đe dọa sẽ có “hành động cụ thể” chống lại Israel nếu nước này không dừng cuộc tấn công quân sự và dỡ bỏ các hạn chế viện trợ ở Dải Gaza. Đáng chú ý, EU còn nỗ lực mở rộng các thỏa thuận thương mại với các nền kinh tế trên khắp thế giới, từ Ấn Độ cho đến các quốc gia Nam Mỹ.

Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo trên toàn cầu vẫn kiên quyết rằng Mỹ, vốn sở hữu nền kinh tế to lớn và ngành công nghiệp quân sự phát triển, không dễ dàng bị loại khỏi hệ thống thương mại và quốc phòng. Do đó, họ đang nỗ lực đa dạng hóa để ít phụ thuộc vào Washington hơn.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)