Tổng thống Mỹ Donald Trump (ảnh) hôm 24-12 tuyên bố sẽ không để các đồng minh tiếp tục lợi dụng Washington, sau khi ông quyết định sa thải Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis.

Trước đó, Bộ trưởng Mattis đã đệ đơn từ chức nhằm phản đối kế hoạch của Tổng thống Trump rút toàn bộ 2.000 binh sĩ Mỹ tại Syria. Thay vì rời nhiệm sở vào cuối tháng 2-2019 như dự kiến, ông Trump hôm 23-12 bất ngờ tuyên bố cho lãnh đạo Lầu Năm Góc nghỉ việc sớm hơn 2 tháng, kèm theo thông báo bổ nhiệm Thứ trưởng Patrick Shanahan làm Quyền Bộ trưởng Quốc phòng.

Ảnh: AFP

Động thái này được cho xuất phát từ việc ông Trump không hài lòng với những chỉ trích trong thư từ chức của cựu tướng thủy quân lục chiến. Trước sự giận dữ của Tổng thống, Bộ trưởng Mattis hôm 23-12 đã ký lệnh rút quân Mỹ khỏi Syria. Dù vậy, ông Trump vẫn tiếp tục “gây bão” với màn “tấn công” lãnh đạo Bộ Quốc phòng và đặc sứ Mỹ Brett McGurk trong Liên minh toàn cầu chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Ông McGurk, người được coi là chất keo duy trì liên minh 79 quốc gia trong cuộc chiến chống IS, cũng đã từ chức hôm 21-12 do không đồng ý với đánh giá của của ông chủ Nhà Trắng rằng tổ chức này ở Syria đã bị đánh bại.

Trong thông điệp trên Twitter, Tổng thống Trump bác bỏ cáo buộc coi thường đồng minh như ám chỉ của Bộ trưởng Mattis và nói rõ điều ông không thích chính là việc họ đang lợi dụng quan hệ với Mỹ trong quân sự lẫn thương mại. Ông cũng đả kích chủ nhân Lầu Năm Góc không cứng rắn, không nhận ra Washington đang phải chi khoản viện trợ đáng kể cho quân đội của nhiều quốc gia giàu có, trong khi họ “lợi dụng Mỹ và người đóng thuế Mỹ trong thương mại”. “Tướng Mattis không thấy đây là vấn đề. Nhưng tôi thấy và đang sửa chữa nó. Nước Mỹ phải được tôn trọng trở lại” - ông Trump nhấn mạnh. Theo các nhà bình luận, tuyên bố này dự báo “cơn ác mộng” thực sự với các đồng minh, kể cả Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), về việc ông Trump có thể thay đổi các cam kết quân sự của Mỹ đối với châu Âu và châu Á. Trước đó, lãnh đạo Mỹ từng nhiều lần yêu cầu NATO nhanh chóng tăng chi tiêu quốc phòng nếu không muốn Mỹ rút khỏi liên minh quân sự 29 quốc gia thành viên này.

Nhận định về tình hình hiện nay, cựu Tư lệnh NATO Wesley Clark nói rằng đây là thời điểm hết sức nguy hiểm đối với Mỹ trong chính sách đối ngoại sau quyết định rút quân khỏi Syria. Nhưng theo ông Trump, Washington nhất trí hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ nhằm ngăn khoảng trống quyền lực tại Syria một khi binh sĩ Mỹ về nước. Ông cũng tuyên bố Saudi Arabia sẽ thay Mỹ trong nhiệm vụ viện trợ tái thiết Syria. Hiện chưa rõ nguồn kinh phí này có liên quan cam kết hồi tháng 8 của Riyadh đóng góp 100 triệu USD giúp ổn định các vùng lãnh thổ Syria đã giải phóng khỏi phiến quân IS hay không. Theo ước tính, công cuộc tái thiết Syria sau hơn 7 năm nội chiến tiêu tốn khoảng 300-400 tỉ USD.

Nhà Trắng hôm 24-12 cho biết Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã gởi lời mời Tổng thống Trump thăm nước này vào năm 2019. Cùng ngày, người phát ngôn của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định việc nước này mua tên lửa Patriot từ Mỹ sẽ không ảnh hưởng đến thỏa thuận mua hệ thống phòng không S-400 mà Ankara đã ký kết trước đó với Nga.

MAI QUYÊN (Theo AFP, NYT)