Ngày 27-5, ít nhất 40 phạm nhân đã thiệt mạng do bạo loạn trong 4 nhà tù tại phía Bắc Brazil, đánh dấu làn sóng bạo lực mới làm rung chuyển hệ thống nhà giam vốn nguy hiểm và quá tải của quốc gia Nam Mỹ.

An ninh được tăng cường tại các nhà tù ở bang Amazonas. Ảnh: Reuters

Theo thông báo của giới chức Brazil, tất cả tù nhân tử vong ở thành phố Manaus, thủ phủ bang Amazonas, đều có dấu hiệu chết ngạt và là nạn nhân của các vụ thanh toán băng đảng trong tù. Trước đó một ngày, một trong những nhà tù ở thành phố này cũng đã chứng kiến 15 trường hợp chết do đụng độ giữa các băng nhóm. Trước tình hình trên, chính phủ liên bang đã cử lực lượng đặc nhiệm đến Amazonas để tăng cường an ninh tại các nhà tù ở đây. Thống đốc bang này Wilson Lima gọi các vụ bạo loạn trong nhà tù là “quốc nạn”. Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro tuyên bố sẽ giành lại quyền kiểm soát các nhà tù ở nước này, đồng thời xây thêm các cơ sở giam giữ. Tuy nhiên, phần lớn các nhà tù ở Brazil đều do chính quyền bang điều hành. Trong nhiều thập niên qua, họ lại không thể kiểm soát những trại giam này và để chúng trở thành trung tâm thu nạp tay chân của các băng đảng ma túy.

Các băng đảng khét tiếng trong tù tranh giành lãnh địa buôn bán ma túy, dẫn đến các vụ thanh toán rợn người, nhưng đây không phải là lý do duy nhất. Hệ thống nhà tù của Brazil lâu nay được biết đến luôn trong tình trạng điều kiện vật chất không đảm bảo, không có nơi để phạm nhân vận động thể chất, thiếu lương thực và quần áo, quá tải cũng như công tác an ninh, quản lý yếu kém. Báo cáo gần đây của Tổ chức Giám sát Nhân quyền cho rằng tình trạng quá tải và thiếu quản giáo đã khiến cho chính quyền không thể duy trì sự kiểm soát tình hình trong nhiều nhà tù, nên các phạm nhân dễ cuốn vào vòng xoáy bạo lực và gia nhập các băng nhóm nguy hiểm. Đôi khi cách duy nhất để lực lượng bảo vệ giành lại quyền kiểm soát khi xảy ra bạo loạn trong tù là bắn chết những tên “đầu sỏ”. Bên cạnh bạo động, vượt ngục cũng thường xuyên xảy ra ở các nhà tù Brazil.

Brazil hiện là quốc gia có số lượng tù nhân đông thứ ba trên thế giới, sau Mỹ và Trung Quốc. Số lượng tù nhân Brazil cũng đã bùng nổ, từ xấp xỉ 451.000 người hồi năm 2008 lên đến 841.000 người trong năm ngoái, trong khi sức chứa của các trại giam trên toàn quốc chỉ khoảng 400.000 tù nhân. Thậm chí, một số phòng giam chật cứng phạm nhân đến nỗi không có chỗ để nằm. Thực trạng này phần nào đã dẫn đến một số vụ bạo loạn chết người trong các nhà tù trước đó. Trong số 4 nhà tù nói trên, trại giam Anisio Jobim hồi tháng 1-2017 từng xảy ra cuộc nổi loạn kéo dài gần 20 tiếng đồng hồ, khiến 56 người thiệt mạng. Chỉ trong 20 ngày đầu của năm đó, có đến 130 tù nhân ở phía Bắc và Đông Bắc Brazil chết trong các cuộc bạo loạn đẫm máu. 

THANH BÌNH (Theo AFP, Guardian)