Trong tâm khảm mỗi người vẫn khắc khoải nhớ cái Tết quê nhà…

Gió xuân đã bắt đầu xạc xào trên những dòng sông tôi đi qua. Cánh đồng tĩnh lặng, lúa chín vừa được gặt xong để lại những gốc rạ phơi mình trong ánh nắng hanh vàng. Người thương hồ chúng tôi thường đón Tết bằng tâm trạng bộn bề nỗi niềm hoài thương về miền quê xa ngái. Tôi nghe ba tính với má: “Tui với mình vất vả cả năm trời, Tết nhứt tới nơi thì để lòng thư thái, đừng lo nghĩ chuyện mưu sinh”. Ba dặn vậy chứ sự nhọc nhằn hiện trên nét mặt. Má tôi cười hiền, chiều chiều má xách gàu ra sau lái múc nước sông gội đầu, rửa mặt, rửa tay. Còn tôi, mỗi khi gió xuân lùa trong nắng, lòng tôi lại mơn man nhớ về cái xóm nhỏ êm đềm nép mình bên bờ rạch Mái Dầm, nơi tôi sinh ra và lớn lên, sống những ngày ấu thơ ngọt ngào trong sự cưu mang, đùm bọc của những con người hiền lành tình nghĩa.

“Tết xứ mình vui lắm. Ăn Tết xứ nào cũng không bằng ở quê mình”, má tôi nói vậy,  mắt lóng lánh xa xăm. Ngày chúng tôi còn sống trong căn nhà lá ở rạch Mái Dầm, Tết năm nào má tôi cũng ngào mấy mẻ mứt, gói dăm bảy đòn bánh tét nhân chuối, nhân mỡ thơm lừng rồi kêu tôi đi tặng những nhà trong xóm lấy thảo. Ở con rạch nhỏ sáng nắng rải trên đồng, chiều tiếng bìm bịp kêu như đợi chuyến đò muộn ngang qua vàm sông mà ngóng trông người xa xứ, Tết đến bánh mứt được chia đều mỗi nhà một ít.

Tôi vẫn nhớ những cái Tết mà cả xóm kéo nhau ra cánh đồng đốt đống rạ khô đêm giao thừa, lửa rơm rực rỡ, khói trắng cuộn lên bầu trời… Mùi khói cứ vương vít trong lòng tôi mỗi khi Tết đến. Ba hứa với má con tôi: “Làm ăn khấm khá nhà mình về xóm Mái Dầm một chuyến cho út Ny thăm ông bà, vợ chồng mình thăm bà con chòm xóm”. Lòng tôi nôn nao. Đã ba năm chúng tôi ăn tết thương hồ. Chiếc ghe cứ đi trên hành trình mưu sinh tứ xứ, ngày Tết, ba cho ghe dừng lại ở một quãng sông nào đó đến khi trăng rằm tháng Giêng soi xuống lòng sông ba mới nhổ sào lui ghe. Chân vịt cứ tành tạch quay đều, mũi ghe cứ xé sóng tiến về phía trước. Trên hành trình sông nước tôi nhớ đến khắc khoải những nếp nhà rơm rạ êm đềm trong xóm Mái Dầm, nhớ cầu tre, nhớ khuôn mặt tảo tần và nụ cười dễ mến của những người xóm nhỏ. Dòng đời đưa bến sông quê xa mãi, nhưng những ký ức mùa Tết năm xưa vẫn gần.

***

Minh họa: sambct

Chiếc ghe đi qua muôn nẻo sông dài, rộng. Trời đã sáng và tôi cũng đã thức từ lâu. Tôi nằm trong ghe lắng nghe sóng vỗ oải oạp. Hình như đang ngang qua một xóm ven sông nào đó. Tôi nhổm người ngồi dậy, má tôi đang ngồi phía sau lặt rau, tôi hỏi khẽ:

- Mình đang ở đâu vậy má?

Má ngập ngừng giây lát:

- Má không biết. Ngồi dậy mà coi, xóm nhỏ đông vui lắm!

Nghe má nói, tôi vội vã chải tóc rồi ra mũi ghe ngước mặt nhìn. Chúng tôi đi qua hàng trăm xóm làng mà tôi không nhớ hết tên, chắc do Mái Dầm đã để thương để nhớ trong lòng tôi nhiều quá, không còn chỗ cho bất kỳ cái tên nào khác dọc đường sông nước. Hai bên bờ, nhà cửa san sát nhau. Những ngôi nhà sàn ló ra sông, trên sàn lãn có người ngồi khom cọ nồi, rửa chén, giặt đồ. Thấy ghe chúng tôi đi ngang qua, đám con nít trên bờ tò mò nhìn. Chúng còn đứng trên cầu nhảy xuống sông bơi như rái cá, nước văng tung tóe. Tôi nhìn về phía bọn trẻ, mỉm cười. Cả nhóm cũng cười lại với tôi. Tự dưng tôi thấy lòng mình ấm lên. Những tia nắng nhảy múa trên mặt sông vui mắt, ghe xuồng xuôi ngược, ngọn gió lộng hất mớ tóc mai của tôi phất phơ. Tôi hỏi má:

- Bữa nay ngày mấy rồi hả má?

Má tôi chau mày nhẹ bẫng:

- Ba mươi.

- Trời, qua bữa nay là năm mới rồi má ơi...

Đi ghe, có lúc quên cả ngày, cả tháng. Tôi thường đếm thời gian bằng trăng tròn, trăng khuyết, trăng khuất mây mờ… Ba tôi than sống trên sông như bị tháng ngày bỏ quên. Má sợ ba buồn nên hôm nọ vừa tan buổi chợ má ghé vào cái tiệm nhỏ mua cho ba cái radio cũ để nghe thời sự, cải lương. Đã ba mươi Tết - ngày cuối cùng của năm, vậy mà chúng tôi vẫn lặng lẽ như những ngày bình thường khác. Bỗng tôi thấy chạnh lòng, mắt cay xè, tôi ngoảnh mặt đi để má không thấy tôi khóc. Ở xóm lạ, nhà nhà đã chuẩn bị đón Tết cả rồi.

Ngồi trước mũi ghe tôi ngửi thấy mùi mứt phơi đặng nắng bay là là trong gió. Mứt gừng, mứt mít, mứt đu đủ… hương mứt nào tôi cũng nhận ra. Tôi chợt nhớ những ngày sắp Tết mấy năm về trước, má tôi cũng tất bật chuẩn bị làm mấy món mứt. Gừng má trồng trong vườn, dừa ba hái trên cây. Trưa nắng, tôi bưng mẻ mứt gừng ra sân phơi. Đêm xuống, má ngào mẻ mứt dừa, thêm chút màu xanh lá dứa, màu hồng tím củ dền cho bắt mắt. Đêm ba mươi cả nhà vẫn còn thức đợi giao thừa trong tiếng nổ lép bép của những đốm lửa bung ra dưới nồi bánh tét sôi sùng sục. Tôi ngồi canh bánh mà suy nghĩ vẩn vơ, cũng có khi tôi ngủ gục, nước sôi réo rắt làm tôi giật mình thức dậy chạy đi múc nước châm thêm vô nồi, rồi thức đến sáng. Đêm giao thừa nghe má kể chuyện ngày xưa, chuyện những miền quê nghèo mà má đi qua đón cái Tết trong không khí bình yên quá đỗi. Má bảo: “Hồi thương hồ cơ cực lắm”. Má đâu biết được rồi sẽ có ngày má lại trở về với thương hồ lang bạt muôn nơi. Bên kia sông, nhà bà nội đốt đống lửa trước sân nướng bánh phồng, tôi cũng chống ghe qua lăng xăng với nội…

Ước gì mình được ăn Tết trên bờ, được sống lại trong không khí náo nức năm xưa chứ không phiêu dạt như cánh lục bình trôi vạn nẻo. Tôi nghĩ bụng.

Ba năm bôn ba, chiếc ghe nhỏ nương nhờ con nước. Chúng tôi đi qua quãng sông bình yên, quãng sông nổi sóng. Đời thương hồ phụ thuộc vào sông, má sợ sông giận nên Tết năm nào má cũng bưng mâm gạo muối ra mũi ghe khấn vái rồi thả tất cả xuống lòng sông sâu. Má tin sông sẽ chở che cho cuộc đời của ba con người vì bệnh tật nợ nần cùng túng đành bán mảnh đất máu thịt nơi xóm Mái Dầm rồi đi ghe nay đây mai đó, gặp nơi đất lành chim đậu là dừng lại buôn bán, làm ăn… với niềm tin gom góp đủ tiền mua lại mảnh ruộng xưa. Mấy hôm lại đi. Mùa thì chăn vịt chạy đồng, lúc thì bán hàng bông, buôn gạo, buôn muối… Tôi nghe ba má tính đã gom được chút vốn liếng, nhưng nỗi nhớ quê hương cứ lịm mãi trong lòng mỗi độ gió xuân.

Chiếc ghe rời xóm nhỏ chạy ra sông lớn, dòng sông chia làm ba nhánh - ba ngã rẽ. Ba tôi loay hoay không biết rẽ hướng nào. Má nói:

- Ba út Ny kiếm cái chợ dừng lại để tui lên bờ mua lặt vặt mấy thứ ăn Tết.

Ba “Ừ” rồi tấp ghe vào chợ nổi trên sông. Buổi chợ sáng hôm ấy, má tôi mua nải chuối, rau thịt, chục khóm, ít mứt dừa,… rồi ghe chạy đi. Ba hỏi:

- Mình ghé đâu đây?

- Ba út Ny coi chỗ nào thoáng thoáng thì ghé, tui đâu có biết.

Ba tôi rẽ ghe vào một khúc sông vắng, trên sông lục bình lơ đãng trôi. Nắng xuân cũng trôi. Hai cánh đồng mênh mông gió. Xóm xa xa, khói bếp vần lên nền trời trong xanh cao vợi. Ba dừng lại đây, nghĩa là năm nay chúng tôi sẽ ăn Tết ở nơi đây, vùng đất mà tôi chưa bao giờ nghe nhắc đến.

Tôi chợt nhớ xóm Mái Dầm đến rụng rời, nhớ bến sông quê, nhớ mái nhà nhỏ nép mình bên bờ sông, sau nhà là cánh đồng. Chắc người ở đó cũng nhớ tôi, nhớ ba má tôi nhiều lắm.

- Má ơi, ba ơi… con muốn về xóm Mái Dầm ăn Tết. Mình về nhà, về với ông bà, được không ba?

Má tôi bật khóc. Còn ba, nghe tôi năn nỉ, ba ngồi im lặng sau lái. Chắc ba cũng nhớ quê khắc khoải trong lòng…

- Đất ruộng đã bán đi rồi, nhà mình chỉ còn cái nền...

- Con nhớ xóm Mái Dầm. Má ơi, mình về đi mà má. Ba năm xa xóm rồi còn gì nữa đâu? - Tôi nức nở.

Im lặng hồi lâu, ba nói:

- Ừ, ba sẽ đưa cả nhà về xóm Mái Dầm đón Tết.

Má tôi châng hẩng:

- Về xóm… về thiệt hả, ba út Ny?

- Vợ chồng mình còn cái nền nhà, còn đôi bàn tay. Không đâu bằng quê mình.

Má con tôi mừng rơm rớm nước mắt. Ba dong ghe trở về.

***

Đường về quê qua bao nhiêu dòng sông, bao nhiêu con rạch, cánh đồng, xóm lạ… Nước sông vẽ lối tôi về. Ngồi trước mũi ghe, tôi mường tượng cảnh đón Tết quê mình, chắc vui lắm. Ba nói vống:

- Mình về lại xóm Mái Dầm. Tết nay chắc vất vả đây. Tui với mình dựng lại cái nhà rồi mình ở lại luôn, không đi đâu nữa.

Trên mặt sông, nắng xuân nhẹ nhàng rơi. Từng giọt nắng tinh khôi trong trẻo như những giọt sương lung linh trong một sớm mùa xuân…