Rác thải sinh hoạt là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan đô thị. Để hạn chế tình trạng này, thời gian qua TP Cần Thơ đã tăng cường công tác bảo vệ môi trường, hợp đồng đơn vị công ích thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt. Tuy nhiên, việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong mỗi người dân, học sinh, sinh viên… cần được nỗ lực thực hiện và nhân rộng.

Các đại biểu tham dự Hội thảo “Kết nối, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm Trường học sinh thái ASEAN - Trường học không rác thải nhựa” tham quan sản phẩm được tái chế từ rác thải nhựa của Trường Phổ thông Việt Mỹ.

Hiệu quả mô hình tái chế rác thải

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) TP Cần Thơ, với mục tiêu phát triển thành phố theo hướng tăng trưởng xanh, ổn định, bền vững, gắn liền với bản sắc sông nước, TP Cần Thơ đã tìm kiếm các giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn tình trạng rác thải vứt bừa bãi; đồng thời thu gom rác thải tái chế sử dụng… Qua đó, thành phố đã tranh thủ sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế triển khai thực hiện các dự án, công trình thu gom, tái chế rác thải trên địa bàn. Hoạt động trên từng bước đạt hiệu quả và góp phần bảo vệ môi trường, cảnh quan đô thị trên địa bàn thành phố.

Mới đây, trong khuôn khổ hội thảo “Kết nối, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm Trường học sinh thái ASEAN - Trường học không rác thải nhựa” do Bộ NN&MT tổ chức, các đại biểu đã tham quan Trường Phổ thông Việt Mỹ (TP Cần Thơ) - đơn vị đạt giải nhất của Giải thưởng Trường học sinh thái ASEAN Việt Nam năm 2024. Cô Lê Thị Thanh Hằng, Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Việt Mỹ, cho biết: “Có được kết quả trên, nhà trường đã triển khai nhiều hoạt động tích cực nâng cao chất lượng không khí, phủ xanh công viên, xử lý chất thải… trong khuôn viên trường. Đáng quan tâm, khuôn viên trường học được phủ xanh bằng hệ thống cây tạo bóng mát, vườn hoa do chính học sinh và giáo viên chăm sóc. Đặc biệt, nhiều cây xanh được bố trí tại các lớp học và phòng làm việc không chỉ làm đẹp cảnh quan, mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe, tinh thần, mang lại cảm giác thư giãn cho học sinh và giáo viên, nâng cao hiệu quả học tập cho các em…”.

Với mục tiêu hướng đến mô hình không gian học tập, vui chơi xanh, Trường Phổ thông Việt Mỹ đã tổ chức các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo như tái chế rác thải nhựa, vật dụng thành sản phẩm trang trí lớp học, trồng cây bằng chai nhựa tái chế. Giáo viên mỹ thuật và giáo viên khoa học tự nhiên hướng dẫn học sinh thiết kế sản phẩm có tính ứng dụng cao vừa đẹp mắt, vừa thân thiện với môi trường; vận động học sinh cắt giảm sử dụng túi ni lông dùng một lần, thay thế bằng vật dụng thân thiện với môi trường; lồng ghép việc bảo vệ môi trường vào các tiết học…

Còn Trường Tiểu học Tô Hiến Thành (phường Ninh Kiều, TP Cần Thơ) cũng được hỗ trợ, triển khai xây dựng thí điểm mô hình “Trường học xanh, giảm thiểu rác thải” từ năm 2024. Ðây là một trong các hoạt động của dự án thí điểm cải thiện việc thu gom rác thải nhựa bằng bẫy rác và thiết lập hệ thống tái chế địa phương tại TP Cần Thơ, do Tổ chức Clear Rivers tài trợ. Mô hình thí điểm “Trường học xanh, giảm thiểu rác thải” thực hiện từ ngày 5-9-2024 đến tháng 5-2026. Tổ chức Clear Rivers sẽ cung cấp các chuyên môn lĩnh vực môi trường; kết nối và triển khai hoạt động vẽ tranh tường tuyên truyền hạn chế ô nhiễm nhựa; tài trợ thùng rác, hỗ trợ hoạt động phân loại rác thải của trường; tái sử dụng rác thải từ nhựa…

Theo Sở NN&MT TP Cần Thơ, hoạt động xây dựng thí điểm mô hình “Trường học xanh, giảm thiểu rác thải”, “Trường học không rác thải nhựa” tại các trường nhằm xây dựng môi trường học tập, vui chơi xanh, sạch đẹp, thân thiện, phù hợp với học sinh. Ðồng thời, tạo điều kiện hình thành một thế hệ tương lai sống thân thiện, có trách nhiệm với môi trường, góp phần thúc đẩy công tác quản lý chất thải rắn nói chung và phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn nói riêng. Qua đó, góp phần thi hành hiệu quả Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các văn bản liên quan đến triển khai phân loại rác thải sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn thành phố. Chính quyền địa phương, nhà trường cùng các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, triển khai các hoạt động để các mô hình này được nhân rộng và đạt các mục tiêu như kỳ vọng.

Nền tảng bền vững để chống rác thải nhựa

Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới vào năm 2022 cho thấy ĐBSCL là điểm nóng về rác thải nhựa dùng một lần, chiếm tới 72% tổng lượng rác thải nhựa trên cả nước. Đặc biệt, tại các khu vực ven sông đô thị như Cần Thơ, mật độ rác thải nhựa lên tới 34,5 vật phẩm trên mỗi đơn vị khảo sát, cao gần gấp 3 lần so với vùng nông thôn… Trước những thách thức về ô nhiễm nhựa, Cần Thơ trở thành điểm sáng trong phong trào xây dựng Trường học sinh thái. Nhiều trường học ở địa phương đã đạt giải thưởng cấp Quốc gia và cấp ASEAN, trở thành những tấm gương tiêu biểu trong việc gắn kết giáo dục - môi trường - cộng đồng.

GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc, thành viên Ban Giám khảo cuộc thi Trường học sinh thái ASEAN, khẳng định: “Trong bối cảnh ô nhiễm nhựa ngày càng nghiêm trọng, Trường học sinh thái không chỉ là một danh hiệu, mà là nền tảng bền vững để chống rác thải nhựa, biến mỗi học sinh thành một đại sứ môi trường đích thực. Các phương pháp giáo dục môi trường có hiệu quả nhất là phương pháp mang tính trải nghiệm và can thiệp hành vi. Các trường học hãy tập trung vào việc tạo ra văn hóa không rác thải nhựa trong từng hoạt động, tận dụng khả năng tiếp thu và lan tỏa thay đổi của thế hệ trẻ nhằm cải thiện môi trường học tập, nâng cao sức khỏe và kết nối địa phương trong thực hiện…”.

Giải thưởng Trường học sinh thái ASEAN Việt Nam năm 2025 do Bộ NN&MT phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan, Quỹ Vì tương lai xanh tổ chức. Giải thưởng không chỉ danh hiệu, còn tạo nền tảng bền vững để giảm rác thải nhựa, đưa mỗi học sinh thành một đại sứ môi trường đích thực. Tại hội thảo “Kết nối, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm Trường học sinh thái ASEAN - Trường học không rác thải nhựa”, ông Nguyễn Văn Khởi, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho biết: “Mô hình trường học giảm rác thải nhựa mang ý nghĩa thiết thực và cấp bách. Đây là mô hình giúp lồng ghép giáo dục môi trường vào học đường, nuôi dưỡng ý thức, hình thành thói quen xanh ngay từ trên ghế nhà trường cho học sinh. Tôi tin rằng, từ những hành động nhỏ như hạn chế chai nhựa, phân loại rác tại nguồn, hay tái chế đồ dùng học tập, các em học sinh sẽ trở thành những đại sứ môi trường, lan tỏa thông điệp tích cực đến gia đình và cộng đồng. Để phong trào đạt hiệu quả bền vững, ngành Giáo dục cần tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong việc xây dựng, nhân rộng mô hình trường học sinh thái - giảm nhựa, coi đây là tiêu chí quan trọng trong đánh giá trường học xanh, an toàn, thân thiện. Các cơ quan, đoàn thể và chính quyền địa phương cần tăng cường hỗ trợ, kết nối nguồn lực, đồng hành cùng nhà trường trong các sáng kiến về môi trường, đặc biệt là công tác truyền thông, tuyên truyền giảm rác thải nhựa. Doanh nghiệp và cộng đồng xã hội hãy cùng chung tay với ngành Giáo dục trong việc cung cấp các giải pháp thay thế sản phẩm nhựa dùng một lần, khuyến khích tiêu dùng bền vững. Mong rằng các em học sinh - những chủ nhân tương lai của thành phố sẽ là lực lượng tiên phong, sáng tạo, nhiệt huyết trong hành trình giảm nhựa, bảo vệ môi trường Cần Thơ trong lành, xanh mát...”.

Bài, ảnh: HÀ VĂN