Vụ đâm xe nghiêm trọng ở thành phố Liverpool của Anh xảy ra trong bối cảnh hình thức tấn công này đang ngày càng phổ biến, nhưng lại rất khó ngăn chặn.

Cấp cứu người bị thương trong vụ đâm xe ở Liverpool. Ảnh: Daily Star

Khoảng 65 người đã bị thương hôm 26-5 khi một xe tải lao vào các cổ động viên đang ăn mừng chức vô địch giải Ngoại hạng Anh của câu lạc bộ bóng đá Liverpool. Cảnh sát nhanh chóng xác định thủ phạm là “một người Anh 53 tuổi, đến từ khu vực Liverpool” và ám chỉ rằng nam tài xế đã bị ảnh hưởng bởi ma túy.

Cảnh giác với phản ứng dữ dội của những người chống nhập cư, các quan chức Anh đã cố gắng ngăn chặn suy đoán trong dân chúng rằng vụ tấn công là một hành động khủng bố của phần tử Hồi giáo. Suy đoán này hoàn toàn có thể xảy ra vì Hồi giáo cực đoan đã tiến hành nhiều vụ đâm xe chết người, gần đây nhất là ở thành phố New Orleans của Mỹ và Munich của Đức trong 2 tháng đầu năm 2025.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy hình thức bạo lực hàng loạt này cũng thường được thực hiện bởi những cá nhân không ổn định về tinh thần hoặc không liên quan đến chính trị, giống như vụ ở Liverpool. Điểm chung của hai loại thủ phạm này là chúng không chỉ bắt chước mà còn học hỏi lẫn nhau về phương thức thực hiện.

Theo một nghiên cứu của hai chuyên gia về chủ nghĩa khủng bố Brian Michael Jenkins và Bruce R. Butterworth, có 184 vụ tấn công bằng cách đâm xe xảy ra trên thế giới trong giai đoạn 1964-2019. Đối tượng có vấn đề về sức khỏe tâm thần chiếm một nửa trong số các thủ phạm.

Đáng nói, những tác nhân phi chính trị đã khởi xướng chiến thuật này. Vụ đâm xe đầu tiên trong nghiên cứu nói trên xảy ra tại đảo Đài Loan của Trung Quốc vào năm 1964 khi một tài xế xe buýt làm chết 3 người. Những vụ như thế này cho thấy khi được sử dụng như một vũ khí giết người hàng loạt, ô tô và xe tải có lợi thế hơn súng và bom. Ngay cả khi chính phủ các nước siết chặt việc tiếp cận vũ khí và chất nổ, thì xe cơ giới vẫn hợp pháp, dễ dàng tiếp cận và sử dụng.

Đâm xe trở thành lựa chọn thường xuyên hơn cho các cuộc tấn công gây nhiều thương vong một phần vì hành động này dễ thực hiện. “Chiến thuật này đòi hỏi ít hoặc không cần được đào tạo, không cần kỹ năng cụ thể, trong khi nguy cơ bị phát hiện sớm là tương đối thấp”, tổ chức phi lợi nhuận Rand của Mỹ đánh giá.

Theo tài liệu, “những tên khủng bố” đầu tiên sử dụng phương thức đâm xe là người Palestine. Vào thập niên 1990, một số đối tượng đã bắt đầu lao xe vào các binh sĩ Israel tại những nơi dễ bị tấn công như trạm xe buýt. Đây là nỗ lực tìm kiếm những phương thức “kháng cự” mới sau khi Israel dập tắt cuộc nổi dậy đầu tiên, bùng phát vào năm 1987.

Các vụ đâm xe của người Palestine vẫn tiếp diễn rải rác cho đến năm 2014, khi phong trào Hồi giáo Hamas và Lực lượng Thánh chiến Jihad áp dụng chiến thuật này, một phần vì khó có được vũ khí và thuốc nổ.

Tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo cũng hành động tương tự. Một ấn phẩm của nhóm khủng bố này từng khuyên các chiến binh tương lai sử dụng ô tô như một “máy cắt cỏ”. Trong năm 2016, các phần tử Hồi giáo cực đoan đã gây ra 2 vụ đâm xe rúng động ở Nice (Pháp) và Berlin (Đức).

Điều này đã kích hoạt “hiệu ứng lây lan”, theo đó số vụ đâm xe của những người bất ổn về tinh thần lại tiếp diễn. Cuối năm 2021, một chiếc SUV “điên” đã lao vào sự kiện diễu hành mừng Giáng sinh ở bang Wisconsin của Mỹ, khiến 68 người thương vong. Tháng 11 năm ngoái, một người đàn ông hậu ly hôn đã lao xe vào trung tâm thể thao tại thành phố Chu Hải của Trung Quốc, làm 35 người thiệt mạng.

Trong nghiên cứu vào năm 2018, hai chuyên gia tội phạm học Vincent Miller và Keith J. Hayward phát hiện rằng việc đâm xe có “một hấp lực và sức mạnh riêng, lan truyền qua bối cảnh truyền thông đương đại, để rồi được tiếp thu và bắt chước bởi một nhóm đối tượng ngày càng đa dạng với các động cơ, tâm lý, ý thức hệ và hoàn cảnh khác nhau”.

Sự đa dạng thủ phạm và động cơ của chúng đã đặt ra thêm thách thức cho việc ngăn chặn các cuộc tấn công dạng này.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)