Mùa khô, hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn (XNM) ở khu vực ĐBSCL bắt đầu xuất hiện. Ứng phó XNM, khô hạn là giải pháp mà các ngành, các cấp TP Cần Thơ quan tâm thực hiện. Trong đó các giải pháp khai thác, bảo tồn và sử dụng nguồn nước hợp lý trong thời kỳ khô hạn, XNM được TP Cần Thơ thực hiện từng bước mang lại hiệu quả...

Ngay thời điểm này, nước trên sông, rạch thuộc địa bàn TP Cần Thơ đang xuống thấp, mùa khô hạn năm 2021 đang bắt đầu.

Nhiều thách thức

Ông Nguyễn Văn Quốc, ở phường Tân Phú, quận Cái Răng, cho biết: “Hiện nay, mực nước trên các sông, rạch trên địa bàn quận Cái Răng và TP Cần Thơ đang xuống thấp. Nhiều con kênh, rạch nước xuống sát đáy kênh, khả năng khô hạn, thiếu nước sản xuất sẽ xảy ra trong những tháng tới”. Kinh nghiệm của nhiều người dân “cao niên” với mực nước xuống thấp như hiện nay thì tình trạng khô hạn, XNM có khả năng xuất hiện sớm, ảnh hưởng sản xuất, nuôi trồng thủy sản, sinh hoạt của người dân Cần Thơ tại khu vực giáp ranh tỉnh Hậu Giang...

Theo Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, tiềm năng nguồn nước mùa khô năm 2021 về thấp ngay từ đầu mùa và mặn bất thường có thể xảy ra sớm ngay từ các tháng đầu mùa khô, từ tháng 1 và kéo dài tới tháng 5-2020. XNM có thể còn xảy ra những biến động bất thường ở bất cứ thời điểm nào theo vận hành thủy điện ở thượng nguồn sông Mekong và các thời tiết cực đoan, triều cường, gió chướng. Vì vậy, các địa phương chủ động các giải pháp ứng phó, phòng chống hạn mặn ngay từ bây giờ.

Cũng theo Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, vùng thượng nguồn ÐBSCL, bao gồm phần đất tỉnh An Giang, Ðồng Tháp, thượng nguồn Long An, Kiên Giang và TP Cần Thơ, ngay thời điểm này nguồn nước đủ đáp ứng cho sản xuất, tuy nhiên cần tận dụng thời điểm lấy nước ở các vị trí xa kênh trục. Vùng giữa ÐBSCL, bao gồm phần đất thuộc TP Cần Thơ, tỉnh Tiền Giang, Long An, Kiên Giang, Hậu Giang, Ðồng Tháp, tỉnh Vĩnh Long và vùng được kiểm soát mặn ở Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre, nguồn nước vẫn còn thuận lợi cho sản xuất. Nhưng, các địa phương phải thường xuyên kiểm tra độ mặn trong nước để đảm bảo phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt. Vùng ven biển ÐBSCL bao gồm các tỉnh Long An, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và tỉnh Kiên Giang dự báo 2021 là năm mặn, hạn cao, chủ động các biện pháp tích trữ nước từ bây giờ khi nguồn nước chưa bị ảnh hưởng mặn; chủ động các biện pháp tích trữ nước bảo vệ các vườn cây trái và nước sinh hoạt. Ðặc biệt, tại vùng ven biển, nguồn nước ngọt có nguy cơ bị thiếu hụt cao giữa mùa khô, XNM tại các cửa sông Cửu Long cao ngay ở tháng 1, tháng 2, duy trì cao trong tháng 3, giảm dần ở tháng 6. Chủ động các giải pháp bơm trữ nước và cấp nước sinh hoạt. Kiểm soát chặt chẽ các cống kiểm soát mặn và tích trữ nước phục vụ sản xuất, giảm thiểu thiệt hại mặn lên cao ở đầu tháng 2-2021. Các địa phương trong vùng chủ động kiểm tra các trạm quan trắc nước mặt, nhằm phát huy tính năng cảnh báo, thông tin kịp thời nếu XNM xuất hiện trên sông, rạch…

Giải pháp ứng phó

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ, hướng XNM vào TP Cần Thơ chủ yếu theo từ sông Hậu, do thủy triều đẩy mặn từ biển vào. Mặn chủ yếu xuất hiện trong các đợt triều cường và ảnh hưởng đến các quận, huyện có vị trí địa lý nằm cặp theo sông Hậu (giáp với tỉnh Hậu Giang) như quận Cái Răng… Ðể chủ động phòng, chống hạn hán, thiếu nước, XNM mùa khô năm 2021 trên địa bàn thành phố, UBND TP Cần Thơ đề nghị các sở, ngành chức năng, UBND các quận, huyện và Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai - Tìm kiếm cứu nạn các cấp tổ chức đo đạc, giám sát, cảnh báo XNM tại các khu vực có nguy cơ bị ảnh hưởng XNM để hướng dẫn người dân lấy nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt một cách phù hợp nhất. Bởi, năm 2020, vào giữa tháng 2 tình hình XNM trên sông Hậu (đoạn giáp ranh với tỉnh Hậu Giang thuộc địa bàn quận Cái Răng) xuất hiện XNM và duy trì ở mức cao vào các thời điểm triều cường lên cao (độ mặn dao động ở mức 3%o). Do đó, ngay thời điểm này quận Cái Răng tăng cường tuyên truyền, thông tin đến người dân không lấy nước vào sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản khi XNM xuất hiện; khuyến cáo người dân chỉ lấy nước vào lúc nước ròng, thấp để không bị ảnh hưởng XNM…

Ở TP Cần Thơ, Dự án “Nâng cao khả năng chống chịu của TP Cần Thơ để ứng phó với XNM do biến đổi khí hậu gây ra” đã được triển khai nhiều năm nay. Dự án là một trong các bước của kế hoạch ứng phó với biến đổi khí hậu của thành phố, giúp tăng cường khả năng chống chịu và giảm nhẹ thiệt hại do nước biển dâng gây ra; củng cố và phát triển hệ thống quan trắc nước mặt của thành phố, góp phần chuyển tải thông tin về độ mặn nguồn nước kịp thời đến người sử dụng. Hiện 8 trạm quan trắc độ mặn tự động của dự án ở các địa điểm: cảng Cái Cui (quận Cái Răng), vàm sông Cần Thơ (quận Ninh Kiều), cảng Cần Thơ (quận Bình Thủy), sông Ô Môn (quận Ô Môn), sông Cái Sắn thị trấn Thạnh An (Vĩnh Thạnh), kênh Xà No (huyện Phong Ðiền)... hoạt động khá tốt, cung cấp thông tin kịp thời khi mặn xâm nhập tại các con sông, rạch chính trên địa bàn. Ông Nguyễn Chí Kiên, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ, nhấn mạnh: “Ðơn vị quản lý các trạm quan trắc độ mặn của dự án thực hiện tốt công tác bảo quản, đồng thời cung cấp số liệu, cảnh báo nhanh về diễn biến độ mặn ở các sông chính của thành phố. Những thông tin, dữ liệu về độ mặn xuất hiện trên các sông có lắp đặt trạm đo đều được chuyển tải, cung cấp kịp thời đến các sở, ngành liên quan và thông tin cho người dân biết để ứng phó, phòng tránh, hạn chế tác hại do XNM gây ra...”.

Với giải pháp cảnh báo mặn xâm nhập; dự trữ, tận dụng hợp lý nguồn nước ngọt cho sinh hoạt, sản xuất... hy vọng những tháng mùa khô sắp tới, TP Cần Thơ cũng như các địa phương trong khu vực ÐBSCL giảm thiệt hại do hạn hán, XNM gây ra.

Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, cảnh báo: nguồn nước mùa kiệt năm 2021 về ĐBSCL thấp, khả năng hạn mặn lịch sử đã được dự báo từ sớm. Việc giảm xả thủy điện Trung Quốc với thời gian kéo dài 20 ngày ở tháng 1-2021 sẽ làm ảnh hưởng đến nguồn nước và mặn lên cao nhất từ 8-2 đến 16-2-2021, đúng dịp Tết Nguyên đán - Xuân Tân Sửu. Các địa phương vùng ĐBSCL cần chủ động các biện pháp phòng chống hạn mặn từ bây giờ, như: vận hành hệ thống công trình thủy lợi hợp lý, tăng cường khả năng lấy nước ngay khi có thể, hạn chế tiêu thoát, đảm bảo tích trữ nước trước khi các ảnh hưởng gia tăng từ thượng nguồn về. Việc lấy và tích nước đủ muộn nhất trước 7-2-2021 sẽ góp phần hiệu quả để hạn chế thiệt hại khi mặn tăng cao dịp Tết. Đồng thời tăng cường công tác giám sát mặn, cập nhật các bản tin dự báo thường xuyên để điều chỉnh kế hoạch phù hợp với các diễn biến nguồn nước…

Bài, ảnh: HÀ VĂN