Cuộc chiến giành quyền thống trị chiến lược là cơ sở cho hành động của Mỹ và Trung Quốc trên khắp Thái Bình Dương. Trong đó, việc cả hai gia tăng hoạt động quân sự cùng ngoại giao nhằm củng cố sự hiện diện ở chuỗi đảo thứ hai có thể thay đổi cục diện các điểm nóng tranh chấp trong khu vực, bao gồm trên Biển Ðông và Eo biển Ðài Loan.

Thuật ngữ chuỗi đảo được các nhà quân sự Mỹ dùng khi nói về phòng thủ và chu vi triển khai lực lượng trên khắp Thái Bình Dương trong Chiến tranh Lạnh. Theo đó, chuỗi đảo thứ nhất được coi là tiền tuyến trong bất kỳ cuộc xung đột tiềm tàng nào với đường ranh giới chạy dọc theo Nhật Bản, qua Ðài Loan, Philippines và kết thúc tại đảo Borneo.

Nằm xa hơn về phía Ðông và trải dài từ quần đảo Ogasarawa ở phía Nam Nhật Bản, chuỗi đảo thứ hai là tuyến phòng thủ quan trọng khi đi qua vùng lãnh thổ Guam và quần đảo Bắc Mariana của Mỹ, xuống Palau và một số vùng của Micronesia. Chuỗi đảo thứ ba trải dài từ Alaska qua Hawaii và tới New Zealand, đánh dấu ranh giới ngoài cùng trong lợi ích chiến lược của Mỹ ở Thái Bình Dương.

Mặc dù Chiến tranh Lạnh đã qua, cạnh tranh quyền lực vẫn đang âm thầm tiếp diễn. Thay vì Liên Xô, Trung Quốc hiện là mục tiêu chính trong chiến lược chuỗi đảo khi Mỹ tìm cách chống lại phạm vi quân sự đang mở rộng của Bắc Kinh ở Ấn Ðộ Dương - Thái Bình Dương. Trong đó, chú ý đang đổ dồn vào chuỗi đảo thứ hai bởi việc Bắc Kinh kiểm soát và thiết lập nhiều tiền đồn hoặc căn cứ quân sự hơn sẽ tác động đáng kể đến an ninh khu vực cùng chiến lược toàn cầu.

Mỹ tăng cường hiện diện

Trong chuyến công du đầu tiên tới Ấn Ðộ Dương - Thái Bình Dương vào tháng 3, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho biết chiến lược chuỗi đảo được thiết kế để răn đe hơn là tiền đề cho một cuộc tấn công. Ðặc biệt, ông Hegseth nhấn mạnh cam kết của Washington trong việc tăng cường phòng thủ ở chuỗi đảo thứ hai nhằm duy trì tư thế sẵn sàng ở khu vực.

Mục tiêu này lần nữa được đề cập tại Ðối thoại Shangri-La ở Singapore vào đầu tháng 6 khi Bộ trưởng Hegseth cho biết Mỹ đang thực hiện cách tiếp cận đa hướng, bao gồm ưu tiên cải thiện thế trận ở tiền phương nhằm ngăn chặn biện pháp chống xâm nhập dọc theo chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai. Kế đến là xây dựng lại cơ sở công nghiệp quốc phòng, đồng thời tăng cường năng lực phòng thủ của đồng minh.

Vành đai phòng thủ trong chiến lược chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai. Ảnh: RealClear Defense
 

Theo báo cáo năm 2024 của Lầu Năm Góc, Trung Quốc đã mở rộng kho vũ khí tên lửa bằng các hệ thống được thiết kế vươn sâu vào Thái Bình Dương. Trước lợi thế đó, Bộ trưởng Hegseth hồi tháng 3 công bố triển khai các vũ khí quân sự tiên tiến tới Philippines, bao gồm hệ thống tên lửa chống hạm di động NMESIS. Cũng trong đợt này, ông Hegseth và Tổng thống Micronesia Wesley Simina đạt được “sự hiểu biết chung” về kế hoạch xây dựng dự án cơ sở hạ tầng quan trọng cũng như triển khai hệ thống phòng không. Cùng với hệ thống radar tần số cao đang phát triển ở Palau, những động thái này đánh dấu sự mở rộng đáng kể về hỏa lực cũng như củng cố thêm vị thế của Mỹ ở chuỗi đảo thứ hai.

Trung Quốc tiếp cận “ranh giới?

Phản đối chiến lược chuỗi đảo của Mỹ như “di tích địa chính trị” thời Chiến tranh Lạnh, Trung Quốc đang tăng cường thâm nhập các khu vực vốn nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Mỹ.

Trước đây, khi phần lớn sự chú ý tập trung vào chuỗi đảo đầu tiên, Bắc Kinh đã âm thầm đặt nền móng cho ảnh hưởng và quyền tiếp cận xa hơn về phía Ðông. Mục tiêu này được thực hiện thông qua việc mở rộng khả năng theo dõi vệ tinh và thu thập thông tin tình báo, đồng thời tăng cường quan hệ ngoại giao dựa trên viện trợ kinh tế, tài trợ cơ sở hạ tầng và trao đổi đào tạo.

Ngày nay, Trung Quốc tiếp tục tận dụng các sáng kiến ​​kinh tế và cơ sở hạ tầng để tăng ảnh hưởng tại các quốc đảo Thái Bình Dương, nhất là những nước nằm dọc theo chuỗi đảo thứ hai và thứ ba. Tham vọng thâu tóm vùng Tây Thái Bình Dương, Trung Quốc hiện còn muốn mở ra các lựa chọn tấn công thông qua năng lực chống tiếp cận và chống xâm nhập khu vực (A2/AD) ngày càng tinh vi. Thách thức từ Trung Quốc có nguy cơ cắt đứt các tuyến đường biển quan trọng giữa Úc và Mỹ, cũng như tuyến chạy về phía Nam Úc qua Biển San Hô tới Nhật Bản.

Nhìn chung, tuy cách xa về địa lý so với phần lớn thế giới và thường bị coi là chiến trường thứ cấp, những gì đang diễn ra ở chuỗi đảo thứ hai có thể gây hiệu ứng trên toàn khu vực. Trong đó, việc Mỹ - Trung tăng cường cạnh tranh có thể thúc đẩy mô hình quân sự hóa rộng hơn không chỉ ở các đảo Thái Bình Dương mà còn gia tăng nguy cơ tính toán sai lầm tại các điểm nóng như Biển Ðông và eo biển Ðài Loan.

MAI QUYÊN (Theo CNA)