Gần đến rằm tháng Tám, mấy đứa cháu trong nhà được mua cho mấy chiếc lồng đèn điện tử Trung Quốc để vui Trung thu. Bé gái nhỏ nhất được chiếc lồng đèn con cá có đèn chớp tắt, vừa chạy tới chạy lui vừa hát “Where are you, help me show, where they are”, nhưng bé cứ khóc thét lên và kiếm đường chạy trốn mỗi khi nhìn thấy con cá. Đứa cháu trai được tặng con chuột chạy xe, chỉ chơi được một lúc, rồi đập bể không thương tiếc. Mấy đứa khác nhìn những chiếc lồng đèn bằng nhựa đủ màu sắc, tự động phát sáng và phát ra tiếng nhạc một cách bình thản, xong rồi cất vô tủ. Nhìn cảnh đó, những người lớn trong nhà bất chợt nhớ da diết về những chiếc lồng đèn Trung thu thời thơ ấu của mình...

Trong ký ức của nhiều người, chiếc lồng đèn Trung thu và Tết Trung thu luôn để lại nhiều kỷ niệm đẹp khó phai mờ. Lồng đèn hồi đó thường do chính tay chúng tôi làm và Tết Trung thu đối với bọn trẻ con dường như diễn ra cả tháng trước ngày rằm tháng Tám. Từ giữa tháng Bảy, đám con nít trong xóm đã rộn ràng tích cóp tiền tiêu vặt để mua những cây đèn cầy đủ màu và săn tìm vật liệu để làm lồng đèn. Đám con gái đi lượm những vỏ lon bia có màu xanh đỏ, đem về mài trên nền xi măng cho tróc nắp và đáy lon, xong cặm cụi cắt nhiều đường thẳng dọc thân lon, rồi ấn hai đầu lon vào nhau để những đường cắt bung ra, làm thành chiếc lồng đèn tròn đều. Mấy tên con trai thường làm chiếc lồng đèn xe đẩy. Làm lồng đèn này thật lắm công phu: phải tìm được lõi cuộn chỉ lớn hoặc bạc đạn xe đạp để làm bánh xe, một chiếc lon sữa bò còn mới nguyên không gỉ sét làm thân xe, một cái căm xe đạp, một cây trúc thật thẳng và xanh bóng -những thứ không dễ kiếm được vào thời đó. Kiếm được vật liệu, trước hết phải cặm cụi và khéo léo đục lỗ trên lon sữa bò thành những hình mà mình yêu thích, rồi dùng căm xe kết nối lon sữa bò và lõi cuộn chỉ (hay bạc đạn xe đạp) sao cho khi đẩy cây trúc, cuộn chỉ lăn tròn trên đất, lon sữa bò cũng quay tròn, cây đèn cầy thắp bên trong sáng lấp lánh ... Đám con trai đẩy chiếc lồng đèn độc đáo của mình “nghinh ngang” trên đường hãnh diện ra mặt vì được các bạn thán phục.

Một thú vui khác được tất cả con nít thời đó yêu thích là gần đến Trung thu, chuốt những thanh trúc làm đèn ngôi sao, dùng giấy kiếng đủ màu dán lên. Có đứa khéo tay, được ba hoặc anh giúp làm được cả đèn kéo quân...Vậy là đã vui mừng hát “đèn ông sao với đèn cá chép...” suốt mùa Trung thu.

Nhiều người vẫn nhớ, chiếc lồng đèn Trung thu thời thơ ấu của mình chất chứa đầy kỷ niệm với bạn bè, với người thân. Từ chuyện cùng bạn bè đi khắp xóm tìm lượm vỏ lon bia, dây chì rồi tụ tập cùng nhau ở một góc sân nhà, dưới tán cây mận, vừa làm lồng đèn vừa đùa giỡn và ngấm ngầm “kình” nhau xem lồng đèn của ai đẹp nhất. Ký ức mỗi độ Trung thu được ba hay anh trai giúp làm lồng đèn, hay được mẹ đi chợ về mua cho những tấm giấy màu rực rỡ, những cây đèn cầy đủ màu. Ký ức đó vẫn sống mãi trong trí nhớ của nhiều cô gái nhỏ ngày xưa, dù nay đã làm mẹ mỗi dịp Trung thu.

Nghe Đài tiếng nói Việt Nam phát đi lời kêu gọi : Thay vì bày cỗ linh đình, hãy tắt hết đèn và dành thời gian dẫn con trẻ đi chơi Trung thu cùng chiếc đèn lồng, hòa nhập cùng thiên nhiên. Những người lớn giật mình: hình như mình đã quên cho con được hưởng thú vui tự làm đèn lồng, được náo nức chuẩn bị chờ đón Trung thu và vui mừng ca hát rước đèn như ba mẹ của chúng ngày xưa ...

XUÂN VIÊN