Các nghị sĩ thuộc cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa vừa lên tiếng cảnh báo chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump “vượt quá quyền hạn”, sau động thái của Nhà Trắng qua mặt cơ quan lập pháp trong các thương vụ bán vũ khí cho một số đồng minh A-rập.

Tổng thống Trump (phải) trong cuộc gặp Thái tử Saudi Arabia tại Nhà Trắng năm ngoái. Ảnh: Reuters

Theo quy định, tất cả giao dịch vũ khí giữa Mỹ với chính phủ nước ngoài đều phải thông qua sự xem xét của Quốc hội. Song, luật pháp nước này đồng thời cho phép Tổng thống bỏ qua quyền của nhánh lập pháp bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp và viện dẫn lợi ích an ninh quốc gia.

Trong nhiều tháng qua, Quốc hội Mỹ đã tìm cách chặn các hợp đồng bán thiết bị quân sự sát thương cho 3 quốc gia A-rập, trong đó có Saudi Arabia do lo ngại hồ sơ nhân quyền của đồng minh Trung Đông, cụ thể là thiệt hại dân sự trong các đợt không kích do Riyadh dẫn đầu ở Yemen và vụ nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại ở Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng cuối tháng 5 vừa qua, chính quyền Trump bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia trước mối đe dọa từ Iran đã phê chuẩn các thương vụ vũ khí trị giá 8,1 tỉ USD với Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Jordan - mà không cần qua Đồi Capitol.

Trong nỗ lực trấn an giới lập pháp về nguy cơ tạo ra tiền lệ nguy hiểm, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói rằng việc chuyển giao là “cấp bách” và chỉ “diễn ra một lần”. Song, cam kết của chính quyền Trump không ngăn được sự tức giận kèm thất vọng của các nghị sĩ tại phiên điều trần ngày 10-7. Hiện diện tại cuộc họp, Trợ lý Ngoại trưởng Clarke Cooper tiếp tục bảo vệ quyết định của Nhà Trắng khi nhấn mạnh "mối đe dọa ngày càng tăng" từ Iran, bao gồm vụ Tehran bắn hạ một máy bay do thám không người lái của Mỹ mới đây. Ông Cooper còn chỉ ra rằng Washington phải đảm bảo là nhà cung cấp vũ khí đáng tin cậy cho các đồng minh và xác định đây là nỗ lực nhằm ngăn Trung Quốc hoặc Nga lấp khoảng trống của Mỹ.

Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz tại buổi chất vấn đã nói thẳng quy trình mà Bộ Ngoại giao tiến hành để xúc tiến bán vũ khí cho các nước Arab là hết sức “nhảm nhí”. Một mặt, ông yêu cầu Nhà Trắng vì bất kỳ lý do gì cũng phải tuân thủ quy định pháp luật, mặt khác cảnh báo nhánh hành pháp “chớ phạm sai lầm” khi cho rằng chỉ đảng Dân chủ quan tâm đến vấn đề này. Trường hợp chính quyền Trump còn đơn phương vượt qua Quốc hội, nghị sĩ bang Texas nói rõ sẽ phản đối và dự đoán những thành viên khác của đảng Cộng hòa cũng hành động tương tự.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Coons khẳng định giới lập pháp cả 2 đảng sẽ không cho phép quyền lực Quốc hội tiếp tục bị thách thức khi cơ quan này chuẩn bị bỏ phiếu thông qua dự luật nhằm tăng quyền giám sát đối với các thương vụ mua bán vũ khí của chính phủ. Nội dung quan trọng của dự luật quy định quyền của Tổng thống ban bố tình trạng khẩn cấp để mở đường phê duyệt các hợp đồng mua bán vũ khí chỉ có thể được áp dụng với đồng minh thân cận có hiệp ước an ninh với Mỹ, bao gồm thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), Úc, Israel, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand. 

MAI QUYÊN (Theo NBC News, CNN, Reuters)