Báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế công bố ngày 27-6 kêu gọi truy tố Tổng Tư lệnh lực lượng vũ trang Myanmar Min Aung Hlaing cùng 12 quan chức quân đội cấp cao khác ra Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) vì phạm “tội ác chống lại loài người”, liên quan đến chiến dịch bạo lực chống lại dân tộc thiểu số Rohingya.

Người Hồi giáo Rohingya tại trại tị nạn Cox’s Bazar ở biên giới Bangladesh. Ảnh: Reuters

Theo hãng tin AFP, bộ tài liệu dài 186 trang gồm hình ảnh vệ tinh, phân tích pháp y và dữ liệu quân sự bí mật là báo cáo chi tiết nhất từ trước đến nay về cuộc khủng hoảng người tị nạn Rohingya. Đây cũng là báo cáo đầu tiên nêu đích danh những nhân vật cấp cao Myanmar dính líu đến tình trạng lan rộng bạo lực dẫn đến làn sóng người Hồi giáo Rohingya rời bỏ nhà cửa để sang Bangladesh tị nạn, mở đầu một cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng.

Tình trạng bạo lực bắt đầu từ cuối tháng 8-2017 khi một số phiến quân Hồi giáo tấn công các đồn cảnh sát ở phía Bắc bang Rakhine và giết hại 12 cảnh sát. Kể từ đó, hơn 700.000 người Hồi giáo Rohingya bị buộc phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn sau khi chính phủ triển khai chiến dịch truy quét các tay súng người thiểu số. LHQ sau đó lên án hoạt động của quân đội Myanmar và coi đây là “ví dụ điển hình của thanh lọc sắc tộc”. Tuy nhiên, quốc gia Đông Nam Á đến nay vẫn bác bỏ mọi cáo buộc và quân đội Myanmar khẳng định họ chỉ triển khai các hoạt động chính đáng chống lại lực lượng phiến quân chứ không tấn công dân thường.

Tuy nhiên, báo cáo mới chỉ đích danh một số tướng lĩnh cấp cao cùng lực lượng biên phòng đã trực tiếp gây ra tội ác hoặc biết hành vi của cấp dưới nhưng không có biện pháp ngăn chặn hay trừng phạt. Cụ thể, báo cáo nêu rõ Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang Myanmar Min Aung Hlaing và Phó Tổng Tư lệnh Soe Win, cùng 8 sĩ quan khác và 3 thành viên lực lượng biên phòng đã chỉ huy một số đơn vị giám sát và tiến hành chiến dịch bạo lực “liên tục và có hệ thống” tại bang Rakhine để “trục xuất” người Rohingya. Lực lượng an ninh Myanmar còn bị cáo buộc đã thực hiện những hành vi tàn bạo như “giết người, phóng hỏa, tra tấn, cưỡng hiếp và hủy diệt” nhằm “trừng phạt và trục xuất” người dân Rohingya khỏi bang miền Bắc Rakhine. “Đây là những tội ác chống lại loài người theo luật pháp quốc tế. Những người này phải đối mặt với công lý vì trách nhiệm chỉ huy hay tham gia trực tiếp hoặc cả hai” - Reuters dẫn báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế kết luận. Cơ quan này cũng kêu gọi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HĐBA LHQ) áp đặt “lệnh cấm vận vũ trang toàn diện” đối với Myanmar cũng như thực thi các biện pháp trừng phạt tài chính nhắm vào những quan chức cấp cao.

Được biết, ICC không có thẩm quyền đối với Myanmar vì nước này không phải là thành viên. Tuy nhiên, ICC được yêu cầu xem xét trường hợp Myanmar bị cáo buộc đã trục xuất người Rohingya sang Bangladesh - một thành viên của ICC. Nếu HĐBA LHQ trình báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế lên ICC, đồng nghĩa tòa hình sự quốc tế này sẽ có thẩm quyền xét xử.

Trong diễn biến có liên quan, quân đội Myanmar vừa sa thải một trong những vị tướng phụ trách hoạt động truy quét dẫn đến làn sóng chạy nạn của hàng trăm ngàn người Hồi giáo Rohingya. Trong tuyên bố, quân đội cho biết Thiếu tướng Maung Maung Soe bị sa thải vì những “thiếu sót” trong cách xử lý các cuộc tấn công khủng bố chống lại quân đội giai đoạn 2016-2017. Động thái này diễn ra ngay sau khi Liên minh châu Âu (EU) và Canada hôm 25-6 công bố lệnh cấm đi lại và đóng băng tài sản đối với Thiếu tướng Maung Soe và 6 quan chức quân đội, cảnh sát khác của Myanmar vì “những hành vi tàn ác và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng trong cuộc đàn áp người Rohingya nửa cuối năm 2017”.

MAI QUYÊN