Ấn Độ lâu nay hạn chế đưa ra các cam kết trong lĩnh vực hàng hải cũng như tỏ ra ít quan tâm đối với an ninh và quan hệ đối tác hàng hải. Thế nhưng, quyết định tổ chức tranh luận mở về an ninh hàng hải trong nhiệm kỳ Chủ tịch luân phiên Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HĐBA LHQ) mới đây của New Delhi có ý nghĩa quan trọng và mang tính lịch sử trên nhiều phương diện, qua đó cho thấy an ninh hàng hải hiện trở thành ưu tiên trong chính sách đối ngoại của quốc gia Nam Á này.

Hải quân Ấn Độ trong một buổi lễ thượng cờ. Ảnh: Hindustan Times

Thật vậy, an ninh hàng hải hiện trở thành trụ cột cơ bản trong các cam kết chính sách đối ngoại của Ấn Độ khi nước này phải đối mặt với sự phát triển mạnh mẽ về hàng hải trong khu vực lân cận và không gian chiến lược. Sự thay đổi đó cho thấy tầm quan trọng của an ninh hàng hải đối với tham vọng đối ngoại của New Delhi, bởi vị thế thống trị hàng hải thường mang lại cho Ấn Độ cơ hội để tăng cường chiến lược, quân sự và chính trị trên khắp khu vực Ấn Độ Dương. Bất chấp những hạn chế về vốn và tài nguyên, Hải quân Ấn Độ vẫn có thể tự khẳng định mình trong vai trò chủ chốt và đối tác hàng hải quan trọng đối với phần lớn các đường bờ biển và hải đảo của Ấn Độ Dương. Vị thế đáng tin cậy của Ấn Độ đã được thể hiện rõ qua việc nước này ứng phó với các thảm họa nhân đạo trong khu vực, như trận sóng thần năm 2004 hoặc các sứ mệnh sơ tán công dân khỏi vùng Vịnh khi bất ổn an ninh xảy ra. 

Dù Ấn Độ khác biệt về chính trị với các nước láng giềng như Sri Lanka hay Maldives, chính quyền của Thủ tướng Narendra Modi đã đưa ra các bước để thể chế hóa các sáng kiến hàng hải của mình. Trong đó, một trong những bước tiến quan trọng là việc Ấn Độ hồi năm 2016 thành lập đơn vị phụ trách khu vực Ấn Độ Dương thuộc Bộ Ngoại giao, cho phép New Delhi hợp thức hóa tiếp cận các đảo ở Sri Lanka, Maldives, Mauritius, Seychelles, Madagascar và Comoros. 

Trong khi Ấn Độ vẫn còn nhiều việc phải làm để củng cố sự hiện diện và các cam kết ở khu vực Tây Ấn Độ Dương, New Delhi ngày nay hoàn toàn nhận ra tầm quan trọng của khu vực đối với tham vọng chiến lược của nước này. Mặt khác, Ấn Độ cũng đã chính thức hóa vai trò đặc biệt của mình ở Ấn Độ Dương thông qua các thỏa thuận chia sẻ thông tin an ninh hàng hải khu vực. Thông qua đó, New Delhi từng nước chuyển hướng sang một chính sách đối ngoại hàng hải tích cực hơn, cho phép họ tự định vị mình là nhà đảm bảo an ninh quan trọng trong khu vực khi tích cực đầu tư nguồn lực và phát triển năng lực giải quyết các mối quan ngại cũng như các mối đe dọa mà các đối tác phải đối mặt.

Không chỉ thể hiện vai trò dẫn dắt chủ động tại khu vực, Ấn Độ cũng đã tận dụng khuôn khổ Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương để làm lợi thế cho mình. Dù ban đầu hơi do dự, Ấn Độ kể từ năm 2018 đã nắm bắt nhiều cơ hội hơn trong lĩnh vực hàng hải. Trong đó, hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên của “Bộ tứ Kim cương (QUAD)” gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Ðộ và Úc hồi tháng 9 đã phản ánh ý chí chính trị ngày càng tăng của New Delhi, thể chế hóa các khuôn khổ nhằm thúc đẩy vai trò của Ấn Độ trong kiến trúc an ninh mới. Ngày nay, như một lẽ tự nhiên, Ấn Độ đã nhận ra những lợi thế của các tương tác hàng hải của mình bằng cách tự thể hiện mình như một đối tác an ninh quan trọng và đóng vai trò chính trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Chính sự hợp tác trên đã phản ánh những thách thức mà New Delhi phải đối mặt trên biển cũng như sự cạnh tranh gay gắt với Trung Quốc. Do đó, Ấn Độ đã từng bước nâng quy mô các cuộc tập trận hải quân với các đối tác quan trọng như Mỹ, Pháp, Nhật Bản, Úc hay Singapore, đồng thời củng cố quan hệ với Đức, Liên minh châu Âu, Indonesia và Hàn Quốc. Ngoài ra, Ấn Độ còn ký kết các thỏa thuận về phát triển cơ sở hậu cần với Pháp, Mỹ, Úc và Nhật Bản, qua đó cho phép Hải quân Ấn Độ quyền tiếp cận các căn cứ hải quân của đối tác để duy trì sự hiện diện của mình trên khắp khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Những thỏa thuận này giúp Hải quân Ấn Độ  tiếp cận các đảo quan trọng như  Guam (Mỹ), Reunion (Pháp), Okinawa (Nhật Bản), Diego Garcia (Anh) hay Cocos (Úc) - những nơi mà khi phối hợp với quần đảo Andaman và Nicobar của Ấn Độ có thể mang lại lợi thế địa lý quan trọng cho nhiệm vụ chiến tranh chống tàu ngầm.

 TRÍ VĂN (Theo Hindustan Times)