Trong một động thái gây tranh cãi, Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 24-4 đã ký sắc lệnh đơn giản hóa thủ tục cấp hộ chiếu cho công dân tại các nước Cộng hòa tự xưng Donetsk và Lugansk ở vùng Donbass thuộc miền Đông Ukraine.

Theo đó, những đối tượng trên muốn trở thành công dân Nga chỉ cần nộp đơn xin cấp hộ chiếu và thực hiện một số thủ tục sẽ được giải quyết trong vòng 3 tháng. Điện Kremlin khẳng định sắc lệnh ban hành “dựa trên các chuẩn mực của luật pháp quốc tế”, nhằm bảo vệ quyền con người và quyền công dân. Chủ nhân Điện Kremlin cũng nói rõ: “Nga không muốn gây khó cho chính quyền mới của Ukraine, song việc người dân Donetsk và Lugansk bị ảnh hưởng quyền lợi là không thể chấp nhận được”.

 Người dân khu vực Donetsk. Ảnh: Meduza

Sắc lệnh đưa ra chỉ 3 ngày sau khi danh hài Volodymyr Zelensky đắc cử Tổng thống Ukraine, ngay lập tức chọc giận Kiev. Văn phòng của ông Zelensky mô tả “hành động của Mát-xcơ-va là một bằng chứng nữa cho thấy Nga là một quốc gia xâm lược đang tiến hành chiến tranh chống Ukraine”. Qua đó, chính khách 41 tuổi kêu gọi cộng đồng quốc tế trừng trị Nga bằng cách áp đặt thêm các lệnh trừng phạt đối với nước này. Trong khi đó, Tổng thống sắp mãn nhiệm Pero Poroshenko thậm chí nói rằng Nga có thể đang tìm cách sáp nhập vùng Donbass.

Trước tình hình trên, chính quyền Kiev một mặt thúc giục người dân Đông Ukraine không nộp đơn xin cấp hộ chiếu Nga, mặt khác thông báo cho Liên Hiệp Quốc vể sắc lệnh và kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) phản ứng “nhanh lẹ”. Trong tuyên bố cùng ngày, Bộ Ngoại giao Mỹ lên án “Nga đang tăng cường tấn công chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Ukraine thông qua hành động khiêu khích táo bạo”.

Các cuộc nổi dậy chống lại sự lãnh đạo của Chính phủ Ukraine ở Donetsk và Lugansk nổ ra hồi năm 2014. Mát-xcơ-va bị cho là hỗ trợ quân sự cho lực lượng ly khai tại đây, điều mà giới chức xứ bạch dương một mực bác bỏ. Donetsk và Luhansk, với khoảng 3,6 triệu dân, hiện nằm dưới sự kiểm soát của các phần tử ly khai.

Phó Chủ tịch Quốc hội Ukraine Iryna Gerashchenko cho rằng động thái của Nga là hành động “vi phạm trắng trợn” thỏa thuận hòa bình Minks mà các lãnh đạo Nga, Ukraine, Pháp và Đức (các thành viên nhóm Bộ tứ Normandy) đạt được hồi năm 2015. Thỏa thuận này hướng tới việc ngừng bắn ở vùng Donbass. Tuy nhiên, quân đội chính phủ và các tay súng tại đây liên tục cáo buộc nhau vi phạm lệnh ngừng bắn. Từ khi xung đột bùng phát ở Đông Ukraine hồi tháng 4-2014 đến nay, có khoảng 13.000 người thiệt mạng và hàng trăm ngàn người phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn.

Được biết, kế hoạch đơn giản hóa việc cấp hộ chiếu cho công dân Ukraine tại Donetsk và Lugansk đã được Nga chuẩn bị trong nhiều tháng qua. Tuy nhiên, nếu công bố kế hoạch trước khi diễn ra bầu cử tổng thống Ukraine, nó sẽ tăng cơ hội chiến thắng cho ông Poroshenko, ứng viên mà Mát-xcơ-va không muốn tái đắc cử. Do vậy, sắc lệnh của Nga tung ra ở thời điểm này được cho là “phép thử sớm” đối với Tổng thống đắc cử Zelensky, người dự kiến nhậm chức vào đầu tháng 6 tới. Ngay sau chiến thắng của ông Zelensky, Điện Kremlin nói rằng còn quá sớm để nói về chuyện chúc mừng diễn viên hài này hoặc khả năng hợp tác giữa lãnh đạo hai nước trong tương lai. Ông Zelensky cam kết lèo lái Ukraine theo đường lối thân phương Tây, nhưng được cho là ít quyết đoán hơn người tiền nhiệm Poroshenko trong việc đưa quốc gia 42 triệu dân gia nhập EU hoặc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương.

THANH BÌNH (Theo AFP, Reuters)