Ngày 17-12, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố đã phê duyệt thỏa thuận năng lượng lớn nhất trong lịch sử nước này với Ai Cập, sau khi ông “đảm bảo các lợi ích an ninh và những lợi ích khác của Tel Aviv”.

Thủ tướng Israel Netanyahu (trái) và Bộ trưởng Năng lượng Cohen công bố thỏa thuận khí đốt ngày 17-12. Ảnh: Energy Ministry

Có sức ép từ Mỹ

Phát biểu trên truyền hình hôm 17-12, Thủ tướng Netanyahu cho biết thỏa thuận này có giá trị lên tới 112 tỉ shekel (hơn 34 tỉ USD) và sẽ cung cấp cho Ai Cập 130 tỉ m3 khí đốt cho đến năm 2040.

Văn kiện được ký kết với công ty Chevron của Mỹ và các đối tác Israel của công ty này sẽ cung cấp khí đốt cho Ai Cập. Ông Netanyahu nhấn mạnh thỏa thuận sẽ định vị Israel như một cường quốc năng lượng của khu vực và đóng góp vào sự ổn định khu vực, cũng như khuyến khích các hãng khác đầu tư vào hoạt động thăm dò khí đốt trong vùng biển của nước này.

Tháng 8, công ty NewMed Energy của Israel thông báo về việc ký thỏa thuận trị giá 35 tỉ USD để cung cấp khí đốt tự nhiên cho Ai Cập. Nhưng thỏa thuận, vốn là động lực kinh tế cho cả hai nước, đã bị trì hoãn sau khi Bộ trưởng Năng lượng Israel Eli Cohen từ chối phê duyệt, với lý do không đảm bảo Israel sẽ nhận được “giá cả hợp lý”. Ông Cohen cũng lo ngại xuất khẩu có thể làm cạn kiệt trữ lượng khí đốt tự nhiên của Israel và gây tổn hại đến an ninh năng lượng trong nước.

Đến tháng 10, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright đã hủy chuyến thăm Israel. Đây được cho là một động thái của Mỹ nhằm gây áp lực buộc Thủ tướng Netanyahu và ông Cohen đạt thỏa thuận khí đốt với Ai Cập.

Quan hệ giữa Israel và Ai Cập đã trở nên căng thẳng trong 2 năm qua sau khi xung đột bùng phát ở Dải Gaza. Trong khi đó, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn thúc đẩy quan hệ Tel Aviv - Cairo nồng ấm hơn thông qua các lợi ích kinh tế chung và hy vọng sự cải thiện này sẽ dẫn đến những đột phá khác giữa Israel với các nước láng giềng. Với tầm nhìn này, ông Trump đang tìm cách sắp xếp một cuộc gặp thượng đỉnh giữa Thủ tướng Netanyahu và Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi.

Dùng năng lượng làm đòn bẩy kinh tế

Tuy nhiên, ý nghĩa của thỏa thuận khí đốt “khủng” với Ai Cập vượt xa giá trị hàng chục tỉ USD, vì các quan chức Israel tin rằng văn kiện sẽ cho phép nước này đạt được một số mục tiêu chiến lược.

Ai Cập sẽ sử dụng khí đốt mua từ Israel để phục vụ cho cả nhu cầu quốc nội và hóa lỏng rồi xuất khẩu sang châu Âu. Cairo cũng có các mỏ khí đốt riêng, nhưng không đủ đáp ứng các mục đích này. Sự phụ thuộc của Ai Cập vào khí đốt Israel giúp Tel Aviv tạo ảnh hưởng ngoại giao và an ninh đối với nước láng giềng ở phía Nam. 

Theo dữ liệu từ Sáng kiến ​​Dữ liệu của các tổ chức liên kết (JODI), khí đốt Israel chiếm khoảng 15-20% tổng tiêu thụ khí đốt của Ai Cập. Việc 2 trong số 3 mỏ khí lớn ngoài khơi Địa Trung Hải của Israel từng ngừng hoạt động trong hơn một tuần hồi tháng 6 (do xung đột leo thang giữa Israel và Iran) đã làm gián đoạn nguồn cung, khiến các nhà máy phân bón tại Ai Cập phải tạm ngừng hoạt động.

Thỏa thuận khí đốt Israel - Ai Cập cũng có yếu tố Qatar. Doha đã đàm phán với Cairo về việc xây dựng một đường ống dẫn khí đốt mới từ các mỏ khổng lồ của Qatar đến Ai Cập. Tuy nhiên, Ai Cập không thể chờ cho tới khi đường ống được hoàn thành, dự kiến mất nhiều năm.

HẠNH NGUYÊN (Theo CNN, Times of Israel)