Trong bước ngoặt chính sách đáng chú ý, Trung Quốc không chỉ thừa nhận cái gọi là tình trạng “dư thừa năng lực sản xuất” mà còn coi đó như ưu tiên quốc gia cần được can thiệp khẩn cấp.

Tình trạng sản xuất dư thừa than cốc ở Trung Quốc. Ảnh: MSN

Nhiều năm qua, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) thường xuyên phàn nàn về hàng xuất khẩu giá rẻ của Trung Quốc tràn ngập thị trường toàn cầu. Đáp lại, cường quốc châu Á coi những chỉ trích tình trạng dư thừa năng lực sản xuất trong nước là luận điệu đằng sau chủ nghĩa bảo hộ của phương Tây.

Nhưng vài tháng trở lại đây, giới quan sát nhận thấy sự chuyển đổi thông điệp theo hướng công khai trong các diễn ngôn chính sách của Trung Quốc. Đơn cử như trong tháng 7, tạp chí Qiushi (Cầu Thị) của đảng Cộng sản Trung Quốc đã cảnh báo tình trạng “cạnh tranh mất trật tự” phá hủy toàn bộ hệ sinh thái công nghiệp. Đây không phải lời lẽ ngoại giao về động lực thị trường, mà là sự thừa nhận cạnh tranh gay gắt đã đạt đến mức độ khủng hoảng.

Cùng thời điểm, tại cuộc họp của Ủy ban Tài chính và Kinh tế Trung ương, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kêu gọi “điều chỉnh cạnh tranh giá thấp” và loại bỏ dần năng lực sản xuất lạc hậu một cách trật tự. Vài tuần sau, Quốc vụ viện tiếp tục chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa “cạnh tranh phi lý” với tình hình lưu thông kinh tế yếu kém trong nước, đặc biệt những lĩnh vực nổi bật như xe năng lượng mới là mục tiêu cần giám sát ngay lập tức.

Theo giới quan sát, đây là sự thay đổi đáng kể so với lập trường trước đây của Trung Quốc, vốn tự hào về năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh xuất khẩu. Diễn biến này cũng thể hiện thái độ của Bắc Kinh trước tình trạng dư thừa công nghiệp đã vượt ra ngoài vấn đề xuất khẩu và trở thành mối đe dọa cho nền kinh tế.

Khi các nhà máy không thể hoạt động có lãi, toàn bộ hệ sinh thái công nghiệp sẽ trở nên dễ bị tổn thương. Về lâu dài, vòng xoáy giảm phát này có thể đe dọa mô hình sản xuất toàn chuỗi, tức mạng lưới sản xuất tích hợp mà Trung Quốc coi là ưu tiên quốc gia.

Cuộc chiến về giá

Theo giới chuyên môn, Trung Quốc thay đổi quan điểm về sản xuất phản ánh sự điều chỉnh chiến lược rộng hơn, nhất là khi nhu cầu duy trì nền tảng công nghiệp lành mạnh trong nước trở thành vấn đề an ninh quốc gia chứ không đơn thuần là hiệu quả kinh tế.

Thay vì cụm từ “dư thừa năng lực sản xuất” vốn bị chỉ trích trên trường quốc tế, Trung Quốc xác định vấn đề họ đối mặt hiện nay là “cuộc cạnh tranh giá cả hỗn loạn”. Sự phân biệt này giúp Trung Quốc tránh lặp lại quan điểm của phương Tây có thể làm suy yếu niềm tin vào mô hình kinh tế trong nước. Đồng thời, điều đó cho phép các nhà hoạch định chính sách giải quyết vấn đề cơ bản thông qua quy trình giảm sản lượng, củng cố các công ty trong ngành và khôi phục biên lợi nhuận bền vững trên các lĩnh vực chủ chốt.

Bằng cách tập trung vào hành vi định giá, Trung Quốc có thể định vị mình là quốc gia thúc đẩy cạnh tranh công bằng. Điều đó cũng báo hiệu sự chuyển dịch của Trung Quốc sang mô hình kinh tế trưởng thành hơn, ưu tiên sức khỏe công nghiệp dài hạn hơn là giành thị phần ngắn hạn.

Đối với thị trường toàn cầu, Bắc Kinh gửi đi một tín hiệu rõ ràng và tích cực về cam kết giải quyết tình trạng dư thừa công suất. Nhưng sự nghiêm túc của Trung Quốc vẫn đang được xem xét một cách cẩn trọng trong bối cảnh tiến độ thực hiện được dự báo chậm hơn nhiều so với khoảng một thập kỷ trước, khi nước này cắt giảm sản lượng các ngành xi măng, thép, thủy tinh và than. Nhưng nếu Bắc Kinh có thể kiềm chế sự cạnh tranh khốc liệt đến mức tự hủy hoại, thành công này sẽ giải quyết mối lo ngại lớn của các nhà đầu tư về sụt giảm biên lợi nhuận ở một số lĩnh vực triển vọng, như pin năng lượng Mặt trời, thép và xe điện. Khi các nhà sản xuất đại lục tập trung vào cạnh tranh bền vững, mô hình này sẽ giúp ổn định giá hàng hóa toàn cầu cũng như giảm căng thẳng thương mại.

MAI QUYÊN (Theo CNA News, Reuters)