BẢO LAM (Tổng hợp từ Time, Variety)

Ngày càng nhiều tác giả, nhà xuất bản (NXB) sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo - AI trong thiết kế, sáng tạo nội dung. Mặc dù việc ứng dụng công nghệ góp phần tạo bước tiến mới cho ngành xuất bản nhưng AI cũng gây ra không ít tranh cãi.

NXB Tor Books của Mỹ đã sử dụng AI để vẽ bìa cuốn sách mới "Fractal Noise" của Christopher Paolini. Còn tác giả Ammaar Reshi (Mỹ) cũng trở thành tâm điểm chú ý khi dùng AI để sáng tác truyện thiếu nhi chỉ trong vòng vài ngày. Ammaar Reshi đã lấy dữ liệu trò chuyện của anh với ChatGPT về một cô gái trẻ tên Alice, sau đó chuyển văn bản này sang dạng hình ảnh thông qua công cụ AI Midjourney (vừa mới ra mắt) để tạo nên tác phẩm "Alice and Sparkle". Ammaar Reshi nói: "Những công cụ này dễ tiếp cận và không khó sử dụng". Bất ngờ là "Alice and Sparkle" (ảnh) được độc giả đón nhận. Cuốn sách được bán trên Amazon và trở thành chủ đề được đề cập nhiều trên Twitter. 

Việc sử dụng AI đang được xem là giải pháp để hạn chế nhân lực, tài chính và thời gian trong nhiều ngành nghề, trong đó có ngành công nghiệp giải trí. Nhiều công ty và thương hiệu đang chọn AI thay vì hợp đồng với các nghệ sĩ. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng AI đang lạm dụng sự sáng tạo của nghệ sĩ và những người sáng tạo khi sử dụng tác phẩm của họ làm dữ liệu nguồn. Đồng thời gia tăng nguy cơ thay thế các nhà sáng tạo và nghệ sĩ trong tương lai. Cụ thể, các phần mềm như Midjourney đang sử dụng bộ dữ liệu từ hàng triệu hình ảnh trên Internet, sau đó thiết kế các thuật toán để tạo ra những hình ảnh mới. Với phương thức này, mọi nghệ sĩ đăng tải tác phẩm lên mạng đều có thể bị thuật toán sử dụng mà không cần sự đồng ý của họ. Cụ thể như những tác phẩm của các nghệ sĩ Greg Rutkowksi, Makoto Shinkai vẫn đang là nguồn dữ liệu phổ biến bị các trình duyệt sáng tạo nghệ thuật tham khảo. Nhiều người cho rằng đây là một hình thức đạo nhái công nghệ cao.

Họa sĩ Adriane Tsai bày tỏ quan điểm: "Vấn đề chính với tôi về AI là nó được phát triển dựa trên tác phẩm của các nghệ sĩ. Đó là sáng tạo của chúng tôi, phong cách riêng biệt của chúng tôi và do chúng tôi đã tạo ra. Trong khi đó, chúng tôi chưa đồng ý cho sử dụng các tác phẩm này". Họa sĩ vẽ tranh minh họa Michelle Jing Chan nói: "Để bảo vệ quyền và tài sản của các nghệ sĩ, cần phải có quy định chặt chẽ hơn về việc sử dụng các tác phẩm nghệ thuật làm dữ liệu nguồn cho AI. Các nghệ sĩ nên được đền bù xứng đáng khi tác phẩm của họ được sử dụng trong việc thiết kế các thuật toán". Nhiều tác giả khác như Xiran Jay Zhao, Abraham Josephine Riesman, kể cả Ammaar Reshi, cũng cho rằng cần phải có luật quy định với kho dữ liệu AI để đảm bảo quyền lợi tác quyền cho các tác giả, những nhà sáng  tạo nội dung gốc. AI tuy góp phần rút ngắn thời gian sáng tác nhưng vẫn có lỗi kỹ thuật. Thông thường, các hình minh họa trong sách dành cho trẻ em phải trải qua nhiều vòng sửa đổi từ chính tác giả.

AI chỉ nên được xem là công cụ hỗ trợ cho quá trình sáng tác, còn sáng tạo tác phẩm thực tế vẫn phải có sự tham gia của con người, mới tạo nên những bản sắc, phong cách riêng.