Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Human Evolution (Sự tiến hóa của loài người), việc phải tìm cách sinh tồn trong điều kiện thức ăn kém dinh dưỡng và thay đổi theo mùa đã thúc đẩy não bộ của tổ tiên chúng ta và các loài linh trưởng khác phát triển lớn hơn, đồng thời cải thiện chức năng nhận thức.

Một con khỉ mũ cái thuộc giống Sapajus biết dùng đá để đập vỡ hạt cọ và ăn.

Kết quả của nghiên cứu kéo dài 5 năm trên loài khỉ mũ ở Costa Rica ủng hộ một thuyết tiến hóa của con người liên kết quá trình phát triển các kỹ năng vận động cảm giác (SMI) – như thuận tay phải, biết sử dụng công cụ và có sáng kiến giải quyết vấn đề – với những thử thách đòi hỏi tính sáng tạo trong khi tìm kiếm côn trùng cũng như các thực phẩm bị vùi lấp hoặc khó lấy (chẳng hạn như kiến, ốc sên và những côn trùng khó tìm bắt).

Tác giả công trình nghiên cứu – Phó giáo sư Amanda D Melin ở Đại học Washington tại Louis (Mỹ) cùng các cộng sự tại Đại học Calgary (Canada) nhận thấy nhiều quần thể khỉ mũ ăn các loại côn trùng dựa theo mùa và suy luận rằng hành động này đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của loài người. Melin cho biết: “Chúng tôi phát hiện rằng các con khỉ ăn côn trùng quanh năm nhưng chúng tăng cường việc kiếm nguồn thức ăn thay đổi theo mùa, nhất là trong thời gian mà loại thực phẩm ưa thích của chúng – trái cây chín – ít phong phú hơn”.

Melin lý giải rằng việc tìm bắt những con côn trùng đang sống trong các nhánh cây hoặc dưới lớp vỏ cây là nhiệm vụ đòi hỏi phải có kỹ năng nhận thức. Thành quả của việc này chính là “phần thưởng chất lượng cao”, gồm côn trùng giàu chất béo và đạm – vốn là các dưỡng chất cần thiết để cung cấp năng lượng nuôi dưỡng bộ não lớn hơn. Do đó, nghiên cứu kết luận nguồn thực phẩm thay thế (trong trường hợp này là côn trùng) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình quá trình phát triển não bộ ở loài linh trưởng này. Ảnh hưởng trên được nhận thấy rõ ràng nhất giữa các loài linh trưởng đã tiến hóa cách sinh sống theo sự thay đổi của các mùa, chẳng hạn theo chu kỳ mùa mưa-mùa khô tại một số khu rừng Nam Mỹ. Một nghiên cứu trước đó từng chỉ ra rằng các thực phẩm thay thế cũng giúp định hình xu hướng tiến hóa về hình dạng cơ thể ở loài khỉ - bao gồm sự phát triển của phần xương hàm rắn chắc, hàm răng khít và hệ thống tiêu hóa được biến đổi để thích nghi với tình trạng thay đổi nguồn thức ăn theo mùa, chủ yếu là thực vật.

Ngoài ra, nghiên cứu còn phát hiện khả năng sử dụng công cụ rất khác nhau ở các giống khỉ mũ. Ví dụ dễ thấy nhất là cách thức sử dụng công cụ giữa giống khỉ mũ cường tráng (thuộc chi Sapajus) và giống khỉ mảnh dẻ (chi Cebus). Trong khi các con khỉ Cebus có tiếng là rất khéo léo trong việc tìm kiếm và lấy thức ăn (chẳng hạn như đập vỏ ốc hay hái trái trên cây) thì nhóm khỉ họ hàng với chúng là Sapajus lại biết sử dụng và “cải tạo” công cụ phức tạp để lấy thức ăn dễ dàng hơn.

ĐÔNG PHONG (Theo Science Daily)