Khi máy móc chiếm ưu thế, những tưởng nghề thêu tay sẽ mai một, nhưng có gia đình ở phường Hưng Thạnh, quận Cái Răng, đang giữ gìn và sống tốt với nghề này. Với sự ủng hộ của nhiều khách hàng, những thợ thêu còn mong muốn góp phần đưa nghề thêu tay trở lại thời hoàng kim…

Đi dọc rạch Cái Nai (khu vực 6), chúng tôi đến nhà cô Nguyễn Thị Hồng Sen (còn gọi là cô Út Hoa), người có kinh nghiệm hơn 30 năm nghề thêu tay. Gian nhà của mẹ con cô Hoa có đủ máy may, vắt sổ, chạy đường viền và khung thêu, bàn căng, tủ chỉ thêu đầy màu sắc. Trên giá treo kín những trang phục được thêu hoàn thành hoặc chờ lên khung. Nghe chúng tôi thắc mắc vì sao chọn thêu tay trong khi nhiều nơi chuyển sang thêu máy, nhanh chóng, thảnh thơi và dễ “ăn tiền” hơn, cô Hoa nói, bởi quá yêu nghề, không “đành lòng” để mai một nghề thêu tay. Hơn nữa, khi căng vải lên khung và thêu từng đường kim mũi chỉ theo ý tưởng riêng, cô Hoa thích hơn những bức tranh thêu bằng máy cứng nhắc và rập khuôn.

Hồng Nhi quyết tâm giữ gìn và phát triển nghề thêu tay của mẹ chồng. Ảnh: MỸ TÚ

Chúng tôi khá ngạc nhiên khi biết cô Út Hoa học nghề này từ cha, còn cha học nghề từ bạn tù thời kháng chiến chống Mỹ với mục đích kiếm tiền làm kinh phí hoạt động cách mạng. Khoảng năm 1985 đến những năm đầu thập niên 90, cô Út Hoa làm công nhân xưởng thêu Trung tâm xúc tiến việc làm tỉnh Hậu Giang (cũ). Khi xưởng thêu không còn hoạt động, cô chuyển sang làm nghề tại nhà đến nay. Cô Hoa kể: “Lúc đó, xưởng thêu có vài trăm công nhân, chuyên thêu, rua các mặt hàng xuất khẩu: khăn ăn, khăn trải bàn, grap, áo gối… Các mặt hàng này khi đó xuất khẩu rất mạnh, càng về sau càng ít đi, thu nhập không đáng kể. Có lúc, thợ thêu tự kiếm khách hàng. Giờ chẳng mấy người giữ nghề”.

Cô Dương Thị Hồng Phúc, một trong những người bạn hiếm hoi miệt mài với nghề và thường xuyên hỗ trợ cô Út Hoa, cho biết: “Bây giờ, nghề thêu tay trở lại, trở thành nghề sống khỏe đó nhe!”. Thật vậy, theo cô Út Hoa và cô Phúc, hiện nay, các sản phẩm thêu tay được nhiều khách hàng trong và ngoài nước ưa chuộng. Nếu lúc trước, nghề thêu truyền thống ứng dụng trên các sản phẩm xuất khẩu cao cấp, dùng trang trí hoặc các vật dụng ngày cưới thì hiện nay, nhiều người thích thêu hoa văn lên trang phục hoặc phụ kiện, giúp các sản phẩm thêu ứng dụng phổ biến hơn. Qua đó, tăng thêm cơ hội việc làm và thu nhập cho thợ thêu tay. Mỗi ngày, cô Phúc thu nhập từ 300.000 đồng, còn thợ mới quen nghề có thể kiếm từ 100.000 đồng/ngày. Hiện khách hàng của nghề thêu tăng lên từng ngày.

Hồng Nhi bên các sản phẩm thêu tay theo yêu cầu của khách. Ảnh: MỸ TÚ

Để có sản phẩm thêu đạt chất lượng, theo cô Út Hoa, tùy loại vải, màu sắc, kiểu dáng trang phục, lựa chọn mẫu thêu, cách thêu hài hòa, nổi bật và tinh tế nhất. Từ 6 mũi thêu cơ bản, bằng cảm nhận tinh tế và sáng tạo, mỗi thợ thêu có thể biến tấu thêm nhiều mũi thêu, cách thêu khác. Nếu trước thêu bằng kim nhỏ, dùng chỉ cotton và chỉ chiếc thì giờ, với chất liệu vải tốt hơn, thợ có thể sử dụng kim to hơn, thêu chỉ đôi, chỉ ba, chỉ len hay chỉ tơ, thậm chí bằng dây ruy băng,… Bên cạnh đó, chỉ thêu cũng phong phú về màu sắc lẫn chất liệu, góp phần giúp các sản phẩm thêu đẹp hơn nếu được lựa chọn, ứng dụng phù hợp. Trong lúc thêu, thợ tập trung cao độ để tìm và duy trì cảm hứng với tác phẩm để từng mũi kim đồng nhất, không bị lạc lõng, giúp mẫu thêu mượt mà và thật sự có hồn. 

Hết lòng với nghề thêu tay, cô Út Hoa đau đáu mong muốn tìm được người mê và sống với nghề để truyền nghề. Nhưng vì đặc trưng nghề đòi hỏi thợ thêu kiên nhẫn, chịu khó, thật sự yêu thích và gắn bó nên ít bạn chịu “nhảy vào”. May mắn, con dâu Nguyễn Thị Hồng Nhi của cô Út Hoa, thuộc thế hệ 9X hết lòng với nghề. Hồng Nhi vừa là thợ chính, vừa phụ trách liên hệ khách giao, nhận hàng và hướng dẫn thợ thực hiện đơn hàng gia công. Nhi cho biết: “Ngoài các mối quen, mẹ và em nhận thêu hàng gia công cho cửa hàng chuyên kinh doanh các loại vải lụa tơ tằm và các mặt hàng thời trang cao cấp ở TP Cần Thơ và TP Hồ Chí Minh. Với thị hiếu sử dụng sản phẩm thêu tay của khách hàng tăng dần, đầu ra được đảm bảo, thu nhập tốt, hy vọng thời gian tới, sẽ có nhiều lao động lựa chọn nghề thêu tay để học và kiếm sống”. Hồng Nhi bật mí, dự kiến đầu tháng 12-2017, Nhi sẽ khai trương cửa tiệm (số 6, khu vực Thạnh Mỹ, phường Thường Thạnh) nhận thêu tay theo yêu cầu của khách; bán các mặt hàng thời trang may thêu và nhận học viên học nghề. Nhi còn ấp ủ kế hoạch thử nghiệm và giới thiệu các loại phụ kiện ứng dụng thêu tay, vừa giúp khách hàng thêm lựa chọn, vừa góp phần phát triển  nghề thêu.

Với nỗ lực duy trì nghề của những thợ thêu tay cùng thị trường sản phẩm thêu tiềm năng, mong rằng, nghề thêu tay sẽ trở lại thời hoàng kim.

MỸ TÚ