Bài, ảnh: MỸ THANH 

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT ) tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng (XD) nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025. So với giai đoạn 2016-2020, Chương trình vẫn giữ kết cấu 11 nội dung thành phần nhưng trong 54 nội dung cụ thể đã có những điểm mới như thúc đẩy chuyển đổi số trong XD NTM, chuyển đổi tư duy người dân về kinh tế nông nghiệp, giữ gìn và khôi phục cảnh quan truyền thống của nông thôn Việt Nam…

Một góc xã NTM nâng cao Thạnh Lợi, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ.

Bước chuyển

Theo Văn phòng điều phối NTM Trung ương, tính đến tháng 7-2022, cả nước đã có 5.813/8.227 xã đạt chuẩn NTM (tăng 2,4% so với cuối năm 2021). Trong đó, có 803 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 94 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Bên cạnh đó, có 254 đơn vị cấp huyện thuộc 58 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM; 18 tỉnh có 100% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó có 5 tỉnh (Nam Ðịnh, Ðồng Nai, Hà Nam, Hưng Yên và Hải Dương) được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ XD NTM.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, song Chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2016-2020 vẫn tồn tại nhiều bất cập. Ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng điều phối NTM Trung ương, cho biết: Kết quả đạt chuẩn NTM của một số vùng vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn, điển hình như đồng bằng sông Hồng chiếm tỷ lệ 99,8%, Ðông Nam Bộ 91,3% trong khi miền núi phía Bắc mới đạt 44,1%, Tây Nguyên 57,6%; vẫn còn 5 tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc, có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM dưới 30%. Ðặc biệt, đến nay vẫn còn 16 huyện thuộc 12 tỉnh “trắng xã NTM”. Chất lượng đạt chuẩn và công tác duy trì bền vững kết quả của một số xã sau đạt chuẩn còn hạn chế, đặc biệt là tiêu chí môi trường, thu nhập, an ninh trật tự xã hội; cơ sở hạ tầng ở một số địa phương đã có dấu hiệu xuống cấp do chưa được quan tâm, duy tu bảo dưỡng thường xuyên.

Từ thực tế đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 15/2021/QH15 phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2021-2025; Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 263/QÐ-TTg phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2021-2025. Từ nền tảng này, Bộ NN&PTNT đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành Trung ương có liên quan cơ bản hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản pháp lý, văn bản triển khai thực hiện chương trình. Theo đó, Chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2021-2025 đặt mục tiêu đến năm 2025, cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM, trong đó, có khoảng 40% số xã đạt chuẩn NTM nâng cao, ít nhất 10% số xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và không còn xã dưới 15 tiêu chí. Ðồng thời, phấn đấu có ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đạt chuẩn NTM, hoàn thành nhiệm vụ XD NTM; phấn đấu có 17-19 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ XD NTM…

Nâng chất lượng

Ông Ngô Trường Sơn cho biết: So với giai đoạn 2016-2020, Chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2021-2025 bổ sung thêm một số mục tiêu phấn đấu đạt chuẩn NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, cấp xã, huyện; tỉnh hoàn thành nhiệm vụ XD NTM và cấp thôn đạt chuẩn NTM. Ðồng thời, để cụ thể hóa mục tiêu phấn đấu XD NTM các cấp (tỉnh, huyện, xã) theo các mức độ (đạt chuẩn, nâng cao, kiểu mẫu) cho từng vùng, miền, làm cơ sở để các địa phương xác định mục tiêu cụ thể và triển khai thực hiện cho phù hợp với điều kiện thực tế. Ðặc biệt, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện Chương trình, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt 6 chương trình chuyên đề: chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP); tăng cường bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn trong XD NTM; phát triển du lịch nông thôn trong XD NTM; chuyển đổi số trong XD NTM, hướng tới NTM thông minh; khoa học và công nghệ phục vụ XD NTM; nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện tiêu chí an ninh, trật tự trong XD NTM.

Theo ông Lữ Quang Ngời, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, quá trình thực hiện Bộ tiêu chí NTM giai đoạn 2021-2025 cần có sự uyển chuyển, linh hoạt với tình hình thực tế từng địa phương, từng vùng. Chẳng hạn, đối với tiêu chí số 13 về xã NTM yêu cầu có hợp tác xã hoạt động hiệu quả cần thoáng hơn. Với đặc thù phát triển nông nghiệp của tỉnh Vĩnh Long cũng như các địa phương vùng ÐBSCL, hợp tác xã hoạt động hiệu quả cần dựa trên việc mở rộng thành viên liên kết giữa các hợp tác xã, tổ hợp tác, không giới hạn địa lý để các hợp tác xã lớn mạnh, phạm vi hoạt động rộng hơn. Tại hội nghị, nhiều ý kiến đề nghị Trung ương sớm giao vốn sớm để các địa phương triển khai chương trình; tổ chức hội thảo, tập huấn, học tập kinh nghiệm cho đội ngũ cán bộ làm công tác NTM. Ðồng thời, chủ động nghiên cứu, ban hành một số cơ chế, chính sách để tích hợp, lồng ghép chương trình XD NTM với chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, chương trình giảm nghèo bền vững…

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh: Chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM giai đoạn 2021-2025 là chương trình tổng thể kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Vì vậy, các địa phương thay đổi cách tiếp cận chương trình với tư duy mới không chỉ XD kết cấu hạ tầng, các thiết chế cứng mà còn cần chú trọng phát triển kinh tế, giữ gìn bản sắc nông thôn, phát huy văn hóa truyền thống, nâng cao năng lực cộng đồng cư dân trong xã hội nông thôn. Bộ trưởng lưu ý, XD NTM không thể “mặc đồng phục” ở tất cả địa phương. Thay vào đó, hình ảnh NTM cần đa dạng về ý tưởng quy hoạch, kiến trúc cảnh quan nông thôn; chú trọng phát triển và nhân rộng những ý tưởng, cách làm hay như mô hình làng thông minh, làng hạnh phúc…