Trung Quốc vừa khởi động sáng kiến “Trí tuệ nhân tạo + “ với hy vọng đây là động lực kinh tế mới. Song, giới chuyên gia cảnh báo AI+ có thể dẫn tới tình trạng thất nghiệp hàng loạt, làm giảm tỷ lệ kết hôn và làm “xói mòn đạo đức gia đình”.

Robot SE01 trình diễn tại Triển lãm Điện tử Tiêu dùng 2025 hồi tháng 1. Ảnh: Reuters

Không chỉ đơn thuần là một chính sách kinh tế, AI+ là kế hoạch kéo dài một thập niên được thiết kế để đưa Trung Quốc bước vào giai đoạn phát triển mới mà giới học giả mô tả là thời đại của “nền văn minh thông minh”; hướng đến sự chuyển đổi đa chiều; đồng thời định hình lại chính trị, kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ và lập trường của Bắc Kinh trong các vấn đề toàn cầu.

Mục tiêu của AI+ là đến năm 2035, robot không chỉ chuyển đổi sản xuất công nghiệp bằng cách thay thế sức lao động của con người trong các nhà máy mà còn “thâm nhập” vào các cơ quan chính phủ để hỗ trợ quản trị xã hội, thậm chí có khả năng trở thành “người bạn đồng hành, người con” trong các hộ gia đình Trung Quốc.

“AI+ đại diện cho hình thức phát triển AI đỉnh cao, không chỉ thực thi các quy tắc do con người đặt ra mà còn có khả năng hình thành các mô hình mới, khám phá các quy luật mới và thậm chí đưa ra những giải pháp mới trong các môi trường phức tạp” - Yi Chengqi, Phó Giám đốc bộ phận AI tại Trung tâm Thông tin Nhà nước Trung Quốc, cho biết.

Theo Yi Chengqi, các nhà khoa học sẽ nhìn thấy những khả năng vô hạn ở ranh giới tri thức, trong khi các doanh nghiệp tìm thấy không gian tăng trưởng vô hạn, còn công chúng cảm thấy hy vọng vô hạn về cải thiện chất lượng cuộc sống và cộng đồng quốc tế sẽ khám phá tiềm năng vô hạn cho sự hợp tác cùng có lợi.

Giám đốc bộ phận AI Liu Zhi thì cho biết các thuật toán thông minh có thể xác định chính xác nhu cầu của công chúng; tối ưu hóa phân bổ nguồn lực và cung cấp các dịch vụ chủ động, được cá nhân hóa trong các lĩnh vực như an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe và giao thông vận tải. “Các mô hình cảnh báo sớm thông minh có thể có cái nhìn sâu sắc và phản ứng thông minh đối với các rủi ro tài chính, thảm họa và các sự cố hàng loạt, nâng cao đáng kể độ chính xác và hiệu quả việc quản lý khẩn cấp” - ông Liu cho hay.

Trong khi đó, Tổng Thư ký Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Trung Quốc He Zhe dự đoán rằng con người sẽ không còn là chủ thể sản xuất duy nhất nữa. “Với sự phát triển và ứng dụng rộng rãi của robot hình người, AI sẽ không còn bị giới hạn trong các nhiệm vụ sản xuất đơn giản mà sẽ tham gia vào các quy trình ra quyết định sản xuất phức tạp. Do đó, con người và AI sẽ cùng nhau tạo nên nền văn minh thông minh” - ông He dự báo.

Sự lạc quan nói trên dựa trên những tiến bộ rõ rệt của Trung Quốc trong lĩnh vực AI. Nhờ ứng dụng công nghệ AI, Trung Quốc đã sản xuất hàng loạt robot hình người, gồm SE01 của hãng EngineAI và G1 của hãng Unitree. SE01 có kích cỡ như con người với dáng đi tự nhiên, thẳng đứng, không “giật cục” hay mất thăng bằng. Với chiều cao 170cm, SE01 không chỉ di chuyển tự nhiên mà còn có thể thực hiện các nhiệm vụ từ nâng vật nặng đến lắp ráp chi tiết trong môi trường nhà máy phức tạp. Trong khi đó, G1 cao 1,3m và nặng 35kg có khả năng di chuyển linh hoạt ở cả địa hình bằng phẳng và gồ ghề. Cỗ máy này hướng đến thực hiện nhiệm vụ ở những khu vực con người khó tiếp cận.

Tuy nhiên, theo ông He, sự cải tiến liên tục của AI hiệu suất cao sẽ cho phép các thực thể AI tham gia vào một loạt hoạt động của con người, từ đó sẽ thay đổi cơ bản cấu trúc truyền thống của một xã hội vốn chỉ gồm con người. Ngay cả cấu trúc gia đình cũng được dự đoán sẽ thay đổi. “Khi các cá nhân trở nên độc lập hơn và AI hòa nhập vào cuộc sống gia đình, các hình thức gia đình truyền thống chắc chắn sẽ bị biến đổi. Một mặt những cá nhân độc lập hơn sẽ tiếp tục xu hướng giảm tỷ lệ kết hôn và sinh đẻ, mặt khác AI sẽ thâm nhập vào các gia đình nhiều hơn. Khi đó, không chỉ có quản gia robot hình người mà bạn đồng hành AI cũng có khả năng trở nên phổ biến” - ông He lo ngại.  

Một số chuyên gia khác thì quan ngại AI+ sẽ dẫn tới thất nghiệp hàng loạt; làm xói mòn cấu trúc gia đình do sự hội nhập của AI; làm gia tăng xung đột giữa người và máy móc; làm sâu sắc thêm tình trạng bất bình đẳng xã hội; khiến tình trạng phân cực xã hội trở nên nghiêm trọng; dẫn tới gia tăng những rủi ro hệ thống do sự tham gia của AI vào quản trị công.

Wang Xiang, nhà nghiên cứu tại Đại học Phục Đán, cảnh báo việc sử dụng AI trong quản trị là “con dao 2 lưỡi”, bởi nếu được sử dụng tốt, AI giúp công tác quản trị tốt hơn nhưng khi bị lạm dụng, nó có thể tạo ra “quái vật” kỹ thuật số, giám sát người dân liên tục hoặc khiến họ bị thao túng bởi các thuật toán.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)