Bao giờ Việt Nam sản xuất được những chiếc xe giá rẻ như xe Nano của Ấn Độ?

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã ký Quyết định 1168/QĐ-TTg, ngày 16-7-2014 phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035. Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam với mục tiêu phát triển ngành công nghiệp ô tô trở thành ngành công nghiệp quan trọng của đất nước… Tuy nhiên, lộ trình cắt giảm thuế quan theo các cam kết quốc tế đã bắt đầu cho thấy những tác động ngày càng rõ rệt đến thị trường ô tô trong nước. Theo lộ trình cắt giảm thuế quan thuộc khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), từ năm 2018, thuế suất thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc (CBU) từ các nước Đông Nam Á sẽ giảm về 0%.  Lộ trình cắt giảm thuế sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn nhằm phù hợp hơn với thực tế và cũng để "giảm sốc" cho doanh nghiệp, người tiêu dùng.

Nhưng vấn đề ở chỗ, hiện nay và kể cả trong một thập kỷ tới, sẽ rất khó có hãng ô tô hạng sang nào mở nhà máy đủ lớn tại các nước ASEAN phục vụ cho mục tiêu xuất khẩu. Đa số các thương hiệu sang trọng như Audi, Mercedes-Benz, Porsche, BMW, Lexus, Cadilac... đều được sản xuất tại chính quốc là Đức, Mỹ hay Nhật Bản... Có chăng, quy mô nhà máy cũng chỉ ngang tầm với nhà máy mà Mercedes-Benz đang đặt tại Việt Nam. Bởi vậy, nếu đà giảm thuế ATIGA diễn ra càng nhanh thì đồng nghĩa, giá các loại ô tô nhập khẩu từ khu vực các nước ASEAN càng nhanh giảm giá (rẻ). Trong khi đó, xe sang đều được nhập khẩu từ các nước ngoài khu vực ASEAN nên giá bán vẫn sẽ tiếp tục ngất ngưởng dài hạn do thuế nhập khẩu duy trì ở mức cao.

Trong khi đó, hầu hết những loại xe phổ thông lại nắm lợi thế rất lớn về giá bán do việc giảm thuế đem lại. Thời gian gần đây, thị trường ô tô Việt Nam bắt đầu ngập tràn xe (nhập nguyên chiếc) có xuất xứ Đông Nam Á, các thương hiệu Toyota, Ford hay Honda... đang chiếm thị phần áp đảo. Hầu hết các hãng xe nêu trên đều đã có ít nhất một nhà máy sản xuất đặt tại Thái Lan hoặc Indonesia.  Tất cả các nhà máy này đều có quy mô lớn và thậm chí gấp nhiều lần so với các nhà máy mà tập đoàn đó đặt ở Việt Nam. Khoảng hai năm trở lại đây, bản thân các tập đoàn ô tô lớn cũng đã thể hiện rõ xu hướng tập trung sản xuất tại Thái Lan và Indonesia, từ đó xuất khẩu ra thị trường Đông Nam Á nói riêng, châu Á - Thái Bình Dương và châu Phi nói chung. Cụ thể, mới đây Toyota và Ford đã quyết định xây dựng thêm các nhà máy tại Thái Lan và Indonesia với số vốn đầu tư tại mỗi nhà máy từ 200 đến 400 triệu USD, bằng tổng số vốn mà 2 hãng này đầu tư trong suốt gần 20 năm tại Việt Nam. Hay gần đây nhất, Nissan cũng đã khánh thành nhà máy mới có vốn đầu tư hơn 110 triệu USD tại Thái Lan. Cách đây vài năm, khi thuế nhập khẩu từ ASEAN bước vào lộ trình cắt giảm, các liên doanh ô tô tại Việt Nam bắt đầu thu hẹp danh mục sản phẩm lắp ráp trong nước (CKD) để bù đắp vào đó bằng các mẫu xe nhập khẩu nguyên chiếc từ Thái Lan và Indonesia. Ngay thời điểm này, cũng có ít nhất 10 mẫu xe đang được các nhà phân phối tại Việt Nam nhập khẩu từ hai quốc gia trong khu vực.

Trong bối cảnh sức ép hội nhập ngày càng đè nặng, các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô tại Việt Nam một mặt phải kiến nghị và hiến kế với các cơ quan Chính phủ có cơ chế, chính sách đủ mạnh, tạo sức bật cho ngành công nghiệp ô tô trong nước. Mặt khác, vẫn phải "phòng thân" bằng việc từng bước "đặt chỗ" trước cho thị trường xe CBU. Thực tế cũng cho thấy rất rõ xu hướng này, theo biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt ATIGA giai đoạn 2012-2014, mức thuế suất thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ các nước ASEAN giảm khá chậm, từ 70% năm 2012 xuống 50% vào năm 2014 đối với xe chở người dưới 10 chỗ ngồi, song kim ngạch nhập khẩu từ khu vực này đã không ngừng tăng lên.

Theo thống kê mới đây của Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), tổng lượng ô tô CBU nhập khẩu từ ASEAN 5 tháng đầu năm 2014 đạt 4.282 chiếc với giá trị kim ngạch 65,37 triệu USD, tăng 1.104 chiếc về lượng và tăng 11,92 triệu USD về giá trị so với cùng kỳ 2013. Trong đó, kim ngạch nhập khẩu từ quốc gia láng giềng Thái Lan đạt 3.575 chiếc với 58,49 triệu USD, tăng 899 chiếc về lượng và tăng 9,45 triệu USD; kim ngạch nhập khẩu từ Indonesia đạt 707 chiếc với 6,86 triệu USD, tăng 205 chiếc về lượng và tăng 2,46 triệu USD về giá trị. Với đà tăng mạnh như vậy, viễn cảnh thị trường Việt Nam sẽ tràn ngập xe có xuất xứ Thái Lan hay Indonesia là rất rõ ràng. Đây chính là cảnh báo "khẩn cấp" đối với sự chần chừ và yếu kém của ngành công nghiệp ô tô trong nước.

QUANG PHÚ