Từ đầu năm 2024 đến nay, hiện tượng nắng nóng gay gắt diễn ra khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, sóng nhiệt cao cực đoan sẽ chưa dừng lại và điều này đã được cảnh báo, không còn là điều bất thường.

Chính quyền thành phố Manila của Philippines thực hiện dự án hồ bơi di động giúp trẻ em vượt qua nắng nóng. Ảnh: Getty Images 

Nắng nóng lên tới gần 50°C

Tại Ấn Ðộ, bang Odisha đã hứng chịu đợt nắng nóng cục bộ ở nhiều nơi vượt quá 40°C, như tại thị trấn Boudh có nhiệt độ cao nhất bang với 44,4°C. Trung tâm Khí tượng Ấn Ðộ dự báo nước này sẽ phải đối mặt với nắng nóng khắc nghiệt đến tháng 6, trong đó các khu vực miền Trung và miền Tây sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tại Philippines, Cơ quan Quản lý dịch vụ thiên văn, địa vật lý và khí quyển (PAGASA) dự báo nhiều khu vực thành phố như Dagupan (tỉnh Pangasinan), Aparri (Cagayan), Infanta (Quezon)... có chỉ số nhiệt ở mức 42°C và 44°C.

Theo kết quả nghiên cứu công bố hôm 18-4 của nhóm nhà khoa học thuộc World Weather Attribution (WWA) chuyên điều tra mối liên hệ giữa hiện tượng nóng lên toàn cầu và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt trên toàn thế giới, đợt nắng nóng gay gắt ở Tây Phi khiến nhiệt độ tăng vọt hơn 45°C vào đầu tháng 4. Nghiên cứu nhận thấy nhiệt độ nóng nhất được ghi nhận vào ngày 3-4 tại Mali với 48,5°C.  Nắng nóng cực độ cũng thiêu đốt nhiều vùng ở Burkina Faso, Niger, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Côte d'Ivoire, Mauritania, Senegal, Gambia, Guinea-Bissau và Guinea.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy một đợt nắng nóng như vậy vẫn còn tương đối hiếm, ngay cả trong điều kiện khí hậu ngày nay nóng lên 1,2°C. Trên khắp khu vực Tây Phi rộng lớn hơn, nhiệt độ ban ngày cao tương tự có thể xảy ra khoảng 30 năm một lần. Tuy nhiên, nhiệt độ ban ngày giống như nhiệt độ ở Mali dự kiến sẽ xảy ra khoảng 200 năm một lần.   

Dù vậy, các nhà khoa học cũng cảnh báo các đợt nắng nóng cực độ như trên sẽ trở nên phổ biến hơn và thậm chí còn nguy hiểm hơn, trừ khi thế giới tránh xa nhiên liệu hóa thạch và các quốc gia nhanh chóng giảm lượng khí thải xuống mức 0. Nếu toàn cầu nóng lên thêm 2°C, như dự báo sẽ xảy ra vào những năm 2040 hoặc 2050, những hiện tượng tương tự sẽ xảy ra thường xuyên hơn gấp 10 lần.

Nhiều kỷ lục về nhiệt độ có thể bị phá vỡ

Hồi năm ngoái, đợt nắng nóng bất thường ghi nhận ngày 18-7 đã khiến nhiệt độ ở nhiều thành phố của Ý đạt mức kỷ lục, trong đó nhiệt độ tại thủ đô Rome lên tới 42°C. Nắng nóng được ghi nhận lên đến 47°C ở khu vực Sardinia và 45-46°C ở Sicily.

Ðến đầu tháng 8-2023, thủ đô Buenos Aires của Argentina ghi nhận nắng nóng bất thường giữa mùa đông với nhiệt độ vượt quá 30°C, mức kỷ lục trong vòng 117 năm qua. Theo Cơ quan Khí tượng quốc gia Argentina, nhiệt độ tại thủ đô của quốc gia Nam Mỹ này ngày 1-8 đạt 30,1°C, phá vỡ mức kỷ lục được ghi nhận ngày 1-8-1942. Ngày 1-8-2023 cũng đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 2014 nhiệt độ vào mùa đông ở Nam bán cầu vượt quá 30°C.

Tháng 9-2023, Cục Khí tượng Úc cho biết phần lớn các khu vực ở nước này đã phải hứng chịu đợt nắng nóng bất thường trong mùa xuân. Tại sân bay Sydney Kingsford Smith ở thành phố Sydney, mức nhiệt được ghi nhận lên tới 34,2°C, cao hơn 12°C so với mức trung bình của tháng 9 hàng năm. Ðợt nắng nóng này xảy ra sau khi Cục Khí tượng Úc cho rằng các dấu hiệu về hiện tượng El Nino đang mạnh lên và có thể khiến thời tiết ở nước này nóng hơn và khô hơn.

Các nhà khoa học cho biết, nhiệt độ bề mặt toàn cầu đã tăng khoảng 1,1°C kể từ năm 1880, khiến nhiệt độ cực cao xảy ra thường xuyên hơn, trong khi Trái đất nóng lên làm tăng nguy cơ mưa lớn do bầu khí quyển ấm có thể chứa nhiều nước hơn.

Báo cáo của Cơ quan Biến đổi Khí hậu của Liên minh châu Âu công bố đầu năm 2024 ghi nhận năm 2023 là năm nóng nhất thế giới trong 100.000 năm qua và cũng là năm nắng nóng kỷ lục từ trước đến nay. Tuy nhiên, kỷ lục này có thể sẽ tiếp tục bị phá vỡ ở những năm tiếp theo. Theo báo cáo, năm 2023 là một năm rất đặc biệt về độ nóng, ngay cả khi so sánh với những năm rất nóng khác. Kể từ tháng 6-2023, tháng nào cũng là tháng nóng nhất thế giới được ghi nhận so với tháng tương ứng của những năm trước.

Khi đối chiếu với các hồ sơ dữ liệu khí hậu của những năm trước đó, nhiệt độ của hành tinh năm 2023 đã ấm hơn 1,48°C so với thời kỳ tiền công nghiệp 1850-1900, khi con người bắt đầu đốt nhiên liệu hóa thạch ở quy mô công nghiệp, đẩy carbon dioxide vào khí quyển. Cần lưu ý rằng Thỏa thuận Paris năm 2015 nhằm mục đích hạn chế sự ấm lên toàn cầu ở mức dưới 2°C so với mức tiền công nghiệp, với kịch bản tốt nhất là 1,5°C. Năm 2023 cũng là năm đầu tiên nhiệt độ mỗi ngày nóng hơn 1°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Giám đốc Cơ quan Biến đổi Khí hậu của Liên minh châu Âu Carlo Buontempo nhấn mạnh, bất chấp sự gia tăng các mục tiêu khí hậu của chính phủ và các công ty, lượng khí thải CO2 thải ra môi trường vẫn ở mức cao kỷ lục vào năm 2023.

ĐỨC TRUNG (Tổng hợp)