TRÍ VĂN (Tổng hợp)

Nhà Trắng vừa cho biết đã chuyển cho Quốc hội một báo cáo mật được chờ đợi từ lâu liên quan đến việc Mỹ rút quân đội khỏi Afghanistan đầy hỗn loạn và chết chóc vào năm 2021, đồng thời thừa nhận chính phủ nước này lẽ ra nên lường trước được sự sụp đổ thảm khốc của Afghanistan và sơ tán quân đội nhanh hơn  khỏi quốc gia Tây Nam Á này. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Joe Biden lại đổ lỗi cho thỏa thuận rút quân giữa chính quyền Tổng thống Donald Trump và Taliban vì đã đặt chính phủ kế nhiệm vào một tình thế bất khả kháng.

Máy bay quân sự Mỹ hỗ trợ công tác sơ tán tại sân bay quốc tế Hamid Karzai (Afghanistan), tháng 8-2021. Ảnh: AP

Tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng hôm 6-4, người phát ngôn Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ John Kirby thừa nhận các đánh giá tình báo và quân sự của Mỹ thiếu sót khi dự đoán lực lượng an ninh Afghanistan có thể giữ vững Kabul, không thể lường trước được tốc độ tiếp quản của Taliban, cũng như không ngờ rằng “việc xây dựng các thỏa thuận hòa bình lại thất bại như trò chơi domino”. Ông Kirby cho rằng chính quyền Tổng thống Biden đã đúng khi cho rút quân đội Mỹ khỏi Afghanistan và chấm dứt cuộc chiến kéo dài 20 năm. “Tôi chưa từng thấy một đánh giá tình báo nào chắc chắn 110% về một điều gì đó. Họ được trả tiền để làm tốt nhất có thể. Nếu họ ở đây thì họ sẽ là những người đầu tiên để nói rằng không phải lúc nào họ cũng hiểu đúng. Và rõ ràng, chúng tôi không đạt được mọi thứ như mong muốn ở Afghanistan” - ông Kirby cho biết.

Trong báo cáo tóm tắt dài 12 trang được công bố hôm 6-4, Nhà Trắng cho rằng chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã tạo ra “những tiền đề” cho việc rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan khi cắt giảm lực lượng quân đội Mỹ tại đây và ra lệnh đàm phán trực tiếp với Taliban mà không tham khảo ý kiến của các đồng minh và đối tác hoặc cho phép Chính phủ Afghanistan ngồi vào bàn đàm phán. “Các lựa chọn của Tổng thống Biden về cách thực hiện việc rút quân khỏi Afghanistan đã bị hạn chế nghiêm trọng bởi các điều kiện do người tiền nhiệm tạo ra.” - báo cáo nhấn mạnh.

Báo cáo cho biết ông Trump hồi tháng 9-2019 đã “tiếp sức” cho Taliban bằng cách công khai mời lực lượng này đến Trại David, vốn từ lâu là nơi để các tổng thống Mỹ nghỉ ngơi và tránh khỏi những ồn ào, ngột ngạt ở Nhà Trắng, nhân kỷ niệm vụ tấn công khủng bố ngày 11-9-2001 nhằm vào thành phố New York và thủ đô Washington. 5 tháng sau đó, tức vào tháng 2-2020, chính quyền Trump đã ký Thỏa thuận hòa bình Doha với Taliban, trong đó cam kết Mỹ rút toàn bộ lực lượng khỏi Afghanistan trước tháng 5-2021. Chưa dừng lại ở đó, ông Trump tiếp tục làm suy yếu vị thế đàm phán của Mỹ bằng cách cho phép Taliban tham gia vào tiến trình hòa bình mà theo đó lực lượng này cam kết không thực hiện các cuộc tấn công nhằm vào quân đội Mỹ và đe dọa các thành phố lớn của Afghanistan nhưng “chỉ khi nào Mỹ cam kết rút quân trước thời hạn của thỏa thuận”.

Báo cáo của Nhà Trắng cũng đổ lỗi cho ông Trump vì không điều phối “quá trình chuyển đổi một cách chi tiết và hiệu quả” từ chính quyền ông sang chính quyền ông Biden.

Theo tờ USA Today, ngay sau khi báo cáo được đưa ra, phía đảng Cộng hòa cũng đã “phản pháo”. Ông Trump cho rằng chính quyền ông Biden “chơi trò thông tin sai lệch mới” nhằm đánh lạc hướng dư luận khỏi “sự đầu hàng của họ ở Afghanistan”. “Ông Biden phải chịu trách nhiệm chứ không ai khác” - ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social. Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Jim Risch, thành viên cấp cao trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, trong một tuyên bố tố chính quyền ông Biden đã “bỏ rơi các đồng minh và không hành động một cách nghiêm túc, khiến các quân nhân Mỹ và nhiều thường dân vô tội bỏ mạng”. “Ở Afghanistan, việc Mỹ rút quân đã cho phép Taliban nhanh chóng tiếp quản và đất nước này một lần nữa trở thành thiên đường cho những kẻ khủng bố. Quyền của phụ nữ và trẻ em gái đã biến mất, còn quá nhiều người Mỹ và đối tác Afghanistan của chúng tôi vẫn mắc kẹt ở đó” - ông Risch nói.

Trong khi đó, bà Lisa Curtis, giám đốc phụ trách khu vực Nam Á và Trung Á của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ dưới thời chính quyền ông Trump, cho rằng chính quyền Mỹ hiện tại và trước đây đều mắc phải sai lầm ở Afghanistan. Theo bà Curtis, chính quyền ông Trump đã ký “một thỏa thuận khủng khiếp với Taliban” và “làm mất tinh thần lực lượng an ninh Afghanistan”, trong khi chính quyền ông Biden không tận dụng cơ hội để đi đến một thỏa thuận tốt hơn với Taliban trước khi rút quân Mỹ về nước.

Theo USA Today, giữa cuộc rút quân và di tản công dân ồ ạt ra khỏi Afghanistan hồi tháng 8-2021 đã xảy ra một vụ đánh bom tự sát làm 13 binh sĩ Mỹ thiệt mạng.