Q.M

Ấn phẩm “Thế giới của Truyện Nôm” (tên nguyên tác “L’Univers des Truyện Nôm”) của nhà nghiên cứu Maurice Durand vừa được NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh phối hợp cùng dự án ERC - Vietnamica và Viện Viễn Ðông Bác cổ Pháp (EFEO) tại TP Hồ Chí Minh giới thiệu đến bạn đọc.

Công trình được biên soạn bởi cố Giáo sư Ðinh Gia Khánh, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Nguyên, Giáo sư Philippe Papin và Phó Giáo sư Philippe Le Failler. Lần xuất bản mới nhất này (kể từ lần đầu xuất bản năm 1998 chỉ có bản tiếng Pháp - chữ Nôm), sách được dịch từ nguyên bản tiếng Pháp và cải tiến thêm Việt ngữ bởi đội ngũ hùng hậu gồm Olivier Tessier tổ chức biên soạn; Marcus Durand (con trai tác giả) - Nguyễn Thị Hiệp - Philippe Papin dịch và giới thiệu; Võ Thị Minh Tâm hiệu đính, Hoàng Ngọc Hiếu chế bản chữ Nôm, ngoài ra còn sưu tầm thêm nhiều hình ảnh minh họa đặc sắc cho những truyện thơ.

Nguyên tác tiếng Pháp vốn là một bản di cảo còn dang dở vào thời điểm nhà nghiên cứu Maurice Durand qua đời (1966). Vì vậy “Thế giới của Truyện Nôm” không hoàn thiện và chưa thực sự ăn khớp như những trước tác của ông, nhưng đội ngũ thực hiện về cơ bản vẫn tôn trọng nguyên tác và dành tâm huyết để hoàn thiện nhất có thể với kho tư liệu mà tác giả để lại. Chuyên khảo này của Maurie Durand không chỉ cung cấp cho độc giả Pháp cái nhìn chính xác về Truyện Nôm và Ngâm khúc trong văn học truyền thống Việt Nam, mà còn là một nghiên cứu phê bình về số lượng tác phẩm đáng kể. “Mặc dù đây chỉ là sự dựng lại từ bản thảo dạng nháp của tác giả, mọi độc giả đều có thể nhận thấy tầm vóc lớn của công trình còn dang dở này và tìm thấy được nhiều kiến thức bổ ích về Việt Nam học tại Pháp. Với tuyển tập này, Maurice Durand đã thêm một lần đóng góp vào việc tìm hiểu văn học truyền thống của Việt Nam”, cố Giáo sư Ðinh Gia Khánh từng chia sẻ.

Truyện Nôm thường được gọi để chỉ những tác phẩm khá dài, thường là khuyết danh, viết bằng chữ Nôm, theo lối văn vần và phần lớn viết theo thể thơ lục bát. Những truyện này trước khi được phổ biến bằng chữ quốc ngữ đã được diễn âm và truyền bá bằng chữ Nôm. Truyện Nôm được sáng tác bằng chính ngôn ngữ dân tộc xuất phát từ tinh thần dân tộc, thể hiện mong muốn tạo nên di sản văn hóa đặc thù mang hình ảnh dân tộc Việt Nam. Ngôn ngữ, văn phong, phân tích tâm lý, tình cảm, thái độ ứng xử của nhân vật đưa người đọc vào không gian đặc thù của Việt Nam. Hơn thế nữa, phong cảnh tuyệt đẹp được miêu tả trong tác phẩm thường gây xúc động bởi tính nhân văn sâu sắc của nhân vật. Truyện Nôm nổi tiếng nhất phải kể đến “Kim Vân Kiều”, “Lục Vân Tiên” có số lượng xuất bản và nghiên cứu kèm theo đáng kể.

Năm 2022, UNESCO vừa vinh danh Danh nhân văn hóa Nguyễn Ðình Chiểu nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông (1822-2022), trong “Thế giới của Truyện Nôm” cũng ghi nhận và giới thiệu hai tác phẩm “Lục Vân Tiên” cùng “Ngư tiều vấn đáp y thuật” của danh nhân.

Maurice Durand (1914-1966), sinh ra ở Hà Nội, cha là Giáo sư Gustave Durand - một nhà Hán học người Pháp; mẹ là bà Nguyễn Thị Bình, người Việt quê Kiến An. Ông vừa là nhà sử học, ngữ văn học, vừa phê bình văn học, phân tích mỹ thuật; để lại nhiều công trình nghiên cứu tầm cỡ và có giá trị lâu dài: “Ðiện thần và nghi thức hầu đồng Việt Nam”, “Tranh dân gian Việt Nam sưu tầm và nghiên cứu”, “Nhập môn văn học Việt Nam”, “Tri thức văn hóa cổ truyền Việt Nam”, “Lịch sử thời Tây Sơn”, “Thế giới của Truyện Nôm”… Giải thưởng Sách Quốc gia Việt Nam từng hai lần vinh danh tác phẩm của ông thực hiện và đóng góp chung vào các năm 2019 với “Tranh dân gian Việt Nam sưu tầm và nghiên cứu”; năm 2021 với “Ðiện thần và nghi thức hầu đồng Việt Nam” và “Thánh Mẫu linh tiêm” do NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh ấn hành.