Cuốn sách “Tây Ninh Đất và người” (nhiều tác giả, NXB Thanh niên, tháng 12-2021) vừa được tái bản lần thứ nhất, có chỉnh lý và bổ sung. Quyển sách gần 1.500 trang, phác họa về một vùng đất giàu truyền thống lịch sử và bản sắc văn hóa.

Tác giả Nguyễn Thanh Lợi, Trưởng Ban biên soạn công trình này, cho biết nhóm tác giả không dám gọi đây là quyển “địa chí” mà chỉ mong muốn biên soạn một cuốn sách về lịch sử, văn hóa địa phương tương đối toàn diện và thể hiện sinh động để gần gũi với người đọc. Đó là những nội dung chính yếu, những nghiên cứu mới được nhìn nhận từ nhiều góc độ, như những lát cắt đa dạng, giúp người đọc có cái nhìn rõ nét hơn về Tây Ninh trên các lĩnh vực, từ địa danh, địa lý, khảo cổ học đến lịch sử, di tích, dân tộc, tín ngưỡng, văn hóa, nghệ thuật, kinh tế… Có thể nói, mỗi bài viết trong “Tây Ninh Đất và người” như một chuyên đề, giúp người đọc có thêm những kiến thức vừa căn bản, vừa chuyên sâu về một vấn đề cụ thể của vùng đất này.

“Tây Ninh Đất và người” được xuất bản lần đầu vào tháng 9-2020, nhận được sự phản hồi tích cực từ bạn đọc. Ban biên soạn đã nỗ lực bổ sung, chỉnh lý trong lần tái bản này. Cụ thể, bản in tái bản lần thứ nhất của “Tây Ninh Đất và người” được bổ sung thêm 29 bài mới, tổng cộng thành 91 bài, nâng dung lượng sách từ gần 800 trang ở lần xuất bản đầu lên đến 1.449 trang. Phần Phụ lục cũng được bổ sung thêm 20 phụ lục mới, giúp ích cho việc tra cứu những thông tin về lịch sử, văn hóa Tây Ninh… Đặc biệt, nhóm hiệu đính cho sách lần này tập hợp đông đảo các nhà nghiên cứu, tác giả uy tín, qua đó hiệu đính những sai sót, bổ sung thêm nhiều tài liệu, hoàn thiện cho bản in.

Sách được chia thành từng nhóm chủ đề lớn, như: “Địa danh”, “Khảo cổ”, “Lịch sử”, “Di tích”, “Văn hóa nghệ thuật”, “Kinh tế”… Mỗi nhóm chủ đề gồm nhiều bài viết của nhiều tác giả, được sắp xếp một cách logic, cho thấy diễn trình phát triển của vùng đất này. Điển hình như ở phần “Địa danh”, các tác giả đã kỳ công đi tìm và lý giải nhiều địa danh ở Tây Ninh như Bà Đen, Tha La, Bùng Binh, Tầm Long, Khe Răng - Khê Lăng - Xỉ Khê… Ở phần “Khảo cổ”, người đọc có thêm nhiều thông tin hữu ích về các di chỉ khảo cổ như kiến trúc đền tháp cổ, di chỉ khảo cổ học Bến Đình, hệ thống thành bảo trên đất Tây Ninh…

Trong phần “Lịch sử”, sách phác họa rõ nét quá trình hình thành và phát triển của tỉnh Tây Ninh ngày nay, từ những thôn Việt đầu tiên trên đất Tây Ninh, vùng đất Tây Ninh buổi đầu khai phá (thế kỷ XVII đến nửa đầu thế kỷ XIX), vùng đất Tây Ninh dưới thời nhà Nguyễn, đến lịch sử kháng chiến chống xâm lược, bảo vệ quê hương…

Nhiều bài viết về dân tộc, di tích, tín ngưỡng, tôn giáo, ẩm thực, nghệ thuật... đã cung cấp những kiến thức vừa hệ thống, vừa cụ thể, được biên soạn công phu, có giá trị, giúp người đọc hiểu sâu về vùng đất này. Đặc biệt, với văn phong trong sáng, khúc chiết, những trang sách bảo đảm tính khoa học, mà vẫn rất gần gũi với bạn đọc.

“Tây Ninh Đất và người” có quy mô và giá trị tư liệu dày dặn, thực sự là một quyển sách cần cho những ai muốn tìm hiểu về vùng đất Tây Ninh. Như lời giới thiệu của Ban Biên soạn, Tây Ninh là “gạch nối” giữa Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, nơi có 2 con sông Sài Gòn và Vàm Cỏ Đông (sông Quang Hóa cũ) bao bọc, có ngọn núi thiêng Bà Đen vượt trội ở vùng Đông Nam Bộ. Tây Ninh còn có vị trí xung yếu, với đường biên giới dài, từ thời nhà Nguyễn đã có vai trò chiến lược qua con đường thiên lý (đường Sứ) ở phía Tây Gia Định - con đường mậu dịch và phòng thủ biên cương. “Hình sông thế núi ấy đã làm nên một Tây Ninh với những sắc thái không lẫn vào đâu được” (trích bìa 4 của sách).

Và các tác giả đã thành công trong việc chuyển tải kiến thức về địa phương đến người đọc dưới dạng “địa chí văn hóa”.

Bài, ảnh: DUY LỮ