* Bác sĩ TRẦN VI TUẤN

(Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ)

Bệnh nhân bị hạ đường huyết được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ. Ảnh: B.NG

Trong cuộc đời con người có ít nhất một lần bị hạ đường huyết. Trường hợp nhẹ, người bệnh có thể nghỉ ngơi, tự chữa khỏi. Tuy nhiên nếu hạ đường huyết ở mức độ nặng mà không được phát hiện, xử trí kịp thời, người bệnh sẽ tử vong. Vì thế, người mắc chứng hạ đường huyết chớ nên xem thường. Bài viết của bác sĩ Chuyên khoa I Trần Vi Tuấn, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ sẽ giúp bạn đọc nắm rõ hơn cách phòng, trị chứng hạ đường huyết một cách đơn giản và hiệu quả.

Hạ đường huyết được định nghĩa khi đường huyết tương dưới 2.5 - 2.8 mml/L (45-50 mg%), trong khi, đường huyết tương bình thường là bằng 3.6-6.4mmol/L. Hạ đường huyết là một rối loạn sinh hóa, chúng ta không nên xem thường mà cần phải tìm căn nguyên. Bởi lẽ, trường hợp bị hạ đường huyết nặng có thể gây tử vong, nếu như chẩn đoán và điều trị chậm.

Chưa có con số điều tra chính xác về tỷ lệ người mắc hạ đường huyết, tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu khoa học, khoảng 5% - 6% trong dân số chung mắc chứng hạ đường huyết và có khoảng 50% bệnh nhân đái tháo đường bị hạ đường huyết tùy mức độ. Nguyên nhân dẫn đến hạ đường huyết có 2 nhóm chính là: hạ đường huyết khi đói và hạ đường huyết sau khi ăn.

Ở trường hợp thứ nhất, người bị hạ đường huyết lúc bụng đói đôi khi do uống thuốc hạ đường huyết, uống rượu hoặc bị mắc thêm bệnh lý gan mật, bướu của tụy và bướu ngoài tụy... Trường hợp hạ đường huyết sau khi ăn có thể do phản ứng với thức ăn, hoặc xảy ra phản ứng trên bệnh nhân bị hạ đường huyết chức năng, người mắc bệnh đái tháo đường...

Người bị hạ đường huyết sẽ có nhiều dấu hiệu lâm sàng, thường gặp nhất ở 2 rối loạn chính: Rối loạn hệ thần kinh trung ương và rối loạn hệ thần kinh tự chủ. Biểu hiện rối loạn hệ thần kinh trung ương ở người bệnh có thể nhận thấy qua các dấu hiệu như: Thay đổi hành vi, mệt, lẫn lộn, co giật, hôn mê. Còn trường hợp bị rối loạn hệ thần kinh tự chủ thường có biểu hiện hồi hộp, run rẩy, lo lắng, vã mồ hôi, tim nhanh, yếu cơ, đói bụng, buồn nôn, nôn... Mặt khác, tùy từng trường hợp mà mức độ bệnh khác nhau. Trường hợp nhẹ, bệnh nhân chỉ có dấu hiệu rối loạn hệ thần kinh tự chủ và bệnh nhân có khả năng tự chăm sóc. Ở mức độ trung bình, bệnh nhân có dấu hiệu rối loạn hệ thần kinh trung ương, hệ thần kinh tự chủ và bệnh nhân vẫn còn khả năng tự chăm sóc. Trường hợp ở mức nặng, bệnh nhân cần sự hỗ trợ và chăm sóc của người khác vì bệnh nhân có thể hôn mê.

Khi phát hiện bệnh nhân hạ đường huyết, tùy theo mức độ mà xử trí cấp cứu. Trong khi xử trí, phải dựa vào tình trạng tri giác bệnh nhân, nồng độ glucose trong máu, dự đoán về diễn tiến lâm sàng... Với bệnh nhân chỉ có triệu chứng giao cảm nhẹ và bệnh nhân còn tỉnh thì cho bệnh nhân uống 1 ly nước đường, 1 ly sữa, bánh ngọt hoặc uống 15g glucose (bằng 3 muỗng cà phê đường), sucroz... Nếu không thấy phục hồi thì đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế điều trị tích cực hơn. Đối với trường hợp hạ đường huyết, kèm theo việc bệnh nhân không uống được hoặc có rối loạn tri giác thì phải nhập viện điều trị tích cực, tiêm trực tiếp glucose ưu trương hoặc glucagon vào tĩnh mạch cho bệnh nhân, sau đó, duy trì truyền tĩnh mạch detroz hoặc glucose 5% và điều chỉnh lại các loại thuốc bệnh nhân đang sử dụng (như insulin, sulfonylurea...). Sau khi bệnh nhân tỉnh lại cần theo dõi tiếp trong 48-72 giờ, cố gắng tìm căn nguyên và điều trị tận gốc. Khi ra viện nên khuyên bệnh nhân có thẻ mang theo bên mình, ghi rõ tình trạng bệnh lý và cách sơ cứu. Bệnh nhân cần mang sẵn các thức ăn, thức uống ngọt theo bên mình. Đối với bệnh nhân đái tháo đường, hướng dẫn lại cách ăn uống, luyện tập, điều chỉnh liều thuốc cho hợp lý.

Đối với những người lao động nặng nhọc, nhất thiết phải ăn sáng, đừng để bụng đói. Khi có dấu hiệu mệt mỏi, đổ mồ hôi, tay chân bủn rủn... nên ngưng làm việc, nghỉ ngơi và uống sữa, nước đường. Bằng nhiều cách, người bệnh có thể nghỉ ngơi, tự điều trị sẽ khỏi. Cuộc đời con người có ít nhất 1 lần bị hạ đường huyết nhưng nếu ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, có chế độ nghỉ ngơi, sinh hoạt điều độ... có thể dự phòng bệnh hạ đường huyết.