Nơi cuối trời của đất mẹ Việt Nam, có một ngôi đền thờ Vua Hùng vẫn ngày ngày khói hương nghi ngút, như là tấm lòng của người dân Đất Mũi hướng về Quốc Tổ. Gần đến ngày Quốc Giỗ, bà con nơi đây tất bật chuẩn bị lễ vật, sửa sang đền thờ với tâm nguyện:

"Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba"

Đó là Đền thờ Vua Hùng ở ấp Giao Khẩu, xã Tân Phú, huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau.

Miếu Ông Vua bên dòng Bạch Ngưu

Từ trung tâm TP Cà Mau đi theo Quốc lộ 63 chừng 20km, hỏi người dân ven đường đường về Chợ Hội, thường được đáp lại bằng câu hỏi: "Tìm Đền Ông Vua phải không? Cách Chợ Hội chừng 500 thước!". Từ lâu, ngôi đền này đã trở thành niềm tự hào và là nơi lưu giữ những giá trị tinh thần thiêng liêng của người dân Tân Phú.

Dâng hương Vua Hùng ở Đền thờ Hùng Vương ấp Giao Khẩu, xã Tân Phú, huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau.

Theo tài liệu còn lưu giữ tại đền thờ và lời kể của các bậc cao niên trong vùng, ngôi đền này có lịch sử trên 150 tuổi, do ông Hội Đồng Giảng, từ miền ngoài vào đây định cư, lập nghiệp xây cất nên. Vào vùng rừng Cà Mau lập nghiệp, mang theo nỗi nhớ quê cha đất tổ nên ông Hội Đồng Giảng đốn tràm, lá dừa nước dựng ngôi miếu nhỏ bên bờ sông Bạch Ngưu để thờ các Vua Hùng. Người dân trong vùng quen gọi là "Miếu Ông Vua". Ngôi miếu nhỏ ngày ngày được bà con đến thắp hương khấn nguyện, cầu mong cuộc sống bình yên ấm no giữa cảnh hoang vu, rừng thiêng nước độc. Đến ngày Giỗ Tổ, Hội đồng Giảng cho mở lễ hội linh đình, trước lễ dâng hương, ông mời gánh hát bội, múa lân, đấu võ, tổ chức trò chơi dân gian… thu hút hàng trăm bà con đến vui chơi và nhất là được thắp nén hương cho Vua Hùng.

Về thăm Đền Hùng ở Giao Khẩu, chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện xúc động về tấm lòng của người dân nơi đây dành cho Vua Hùng. Ông Châu Văn Tỷ, Trưởng Ban quản lý Đền, kể lại rằng: thời chiến tranh, bom đạn giặc giã là vậy nhưng cứ đến ngày Giỗ Tổ, bà con lại rủ nhau hùn tiền mua heo, gà vịt cúng Vua. Những năm thắt ngặt, lễ vật dâng vua là nải chuối, nồi cá kho, vài chén cơm trắng… Dù ít dù nhiều nhưng chưa có năm nào bà con quên ngày Giỗ Tổ. Thời kháng chiến chống Mỹ, vùng Tân Phú - Chợ Hội là căn cứ địa cách mạng, bom đạn tàn phá xóm làng liên miên. Năm 1966, giặc bỏ bom hàng loạt trong xóm, cháy hàng trăm căn nhà, trong đó có Miếu Ông Vua. Khi giặc bỏ đi, việc đầu tiên bà con làm không phải là lo cất lại ngôi nhà mà là dựng lại ngôi miếu. Đó chẳng phải là lần đầu tiên. Các vị cao niên trong vùng không nhớ hết bao nhiêu lần nhưng khẳng định ngôi miếu bị giặc bắn phá cháy không dưới 5 lần. Giặc đi, người dân dựng lại. Không còn tượng thờ, bà con viết bài vị: "Kính nhớ Hùng Vương" và đêm ngày nhang khói. Từ lâu, Miếu Ông Vua đã trở thành một tín ngưỡng tâm linh, hướng về nguồn cội không thể thiếu của người dân Tân Phú – dấu thiêng trên đất Thới Bình. Sau ngày hòa bình, một dịp tình cờ, người dân có được tấm ảnh chụp tượng vua Hùng ở Đền Hùng Phú Thọ, vậy là ban quản lý cùng bà con bàn nhau đắp tượng vua Hùng. Sau nhiều lần đắp, tượng vua Hùng mặc áo mão biểu tượng chim Lạc, ngồi trên ngai vàng tay tựa ghế hình đầu rồng uy nghiêm, bệ vệ. Lão nông Trịnh Tài Nhiều, người dân Tân Phú, tự hào nói: "Chúng tôi đắp tượng Vua Hùng theo trí tưởng tượng của người dân miệt rừng U Minh. Vua Hùng trong lòng chúng tôi có một vẻ đẹp và uy nghiêm riêng".

Lòng dân Đất Mũi hướng về Quốc Tổ

Hiện nay, Đền thờ Vua Hùng ở Cà Mau là 1 trong 2 ngôi đền thờ Hùng Vương ở ĐBSCL (đền kia ở tỉnh Kiên Giang) và có lịch sử lâu đời nhất.

Năm 2006, nhờ một mạnh thường quân ở TP Cà Mau cùng sự góp sức của bà con, ngôi đền đã được xây dựng mới hoàn toàn với kiến trúc đình chùa Nam bộ theo kiểu chữ "Quốc", mặt chính quay ra Quốc lộ 63, mặt sau quay ra sông Bạch Ngưu. Các đầu đao trên mái đình được đắp nổi hình rồng rất công phu, kỹ xảo. Nóc đình có hình tượng "Lưỡng long chầu nguyệt" quen thuộc. Cũng năm đó, công trình nhà khách và nhà bếp của Đền thờ cũng được xây cất, đáp ứng nhu cầu tiếp đãi khách thập phương những ngày Giỗ Tổ.

Học sinh Trường Tiểu học Tân Xuân (xã Tân Phú) nghe kể chuyện Vua Hùng.

Toàn bộ kiến trúc, nội thất bên trong ngôi đền đều do người dân tự thiết kế. Hình dáng ngôi đền được ban quản lý học tập từ Đền thờ Hùng Vương ở TP Hồ Chí Minh. Tượng Vua Hùng được lấy nguyên mẫu từ tượng cũ, đắp cho lớn ra để tương xứng với ngôi đền. Trong đền, ngoài chính điện thờ Vua Hùng, còn có hai hương án thờ "Quốc Việt chư Văn quan chi vị" và "Quốc Việt chư Võ quan chi vị". Hai câu đối trong đền cũng do các bô lão đặt ra: "Thập bát đại khai cơ sáng nghiệp - Tứ thiên niên kiến thiết bảo tồn" (tạm dịch: 18 đời Hùng Vương dựng nước – 4 ngàn năm con cháu giữ gìn). Năm 2011, Đền thờ Hùng Vương được UBND tỉnh Cà Mau công nhận Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Niềm vui chung đó có ý nghĩa khích lệ, động viên nhân dân trong vùng sau hàng trăm năm gìn giữ, gắn bó với ngôi đền. Bà con trong vùng ai nấy đều xúc động: "Nhớ thuở hồi còn mái lá, cột tràm xập xệ mà bây giờ khang trang tường vôi mái ngói, lại là di tích cấp tỉnh. Niềm vui này dễ hồ có được!".

Từ năm 2006 đến nay, lễ Giỗ được tổ chức rất quy mô với phần lễ và phần hội. Ngoài các trò chơi dân gian, phần lễ được tổ chức trang trọng với phần rước lễ vật dọc theo Quốc lộ 63 về dâng hương, tiến tửu Vua Hùng. Trong 2 ngày mồng 9 và mồng 10 tháng 3 âm lịch mỗi năm có trên 1.500 lượt khách đến viếng, từ khắp nơi như: Cà Mau, Bạc Liêu, Hậu Giang, Kiên Giang… Ai ai cũng muốn tìm về nguồn cội, gần hơn với danh xưng đầy tự hào "Con Lạc Cháu Hồng".

Sông Bạch Ngưu trăm năm vẫn xuôi dòng. Lòng dân Tân Phú bao đời vẫn vậy, xem Đền thờ Hùng Vương như một chỗ dựa tâm linh vững chắc, như một quyển lịch sử sống về bài học giữ nước và dựng nước của ông cha. Những ngày gần Giỗ Tổ bà con trong xã tất bật chuẩn bị lễ vật dâng Giỗ Tổ. Nhà ông Trịnh Tài Nhiều mấy bữa nay khá bận rộn, vợ chồng ông chuẩn bị nếp ngon từ đồng ruộng quê nhà để nấu xôi dâng tiến Vua Hùng. Ở xã Tân Phú này bao năm qua vẫn giữ thói quen, ai có gì cũng được: từ con gà, con vịt đến nải chuối, củ khoai… đều mang đến cúng Vua ngày Giỗ Tổ. Giỗ Tổ Hùng Vương nơi cuối trời đất mẹ Việt Nam không có bánh chưng, bánh dày như miền Bắc, thay vào đó là xôi, bánh tét, bánh ít miền Nam. Các mâm xôi của người dân nơi đây cung tiến Vua Hùng cũng thật là đặc biệt, ngoài xôi trắng còn có xôi được nhuộm màu đỏ, vàng, tím với ý nghĩa nhắc lại những giống lúa tốt đã được trồng từ thời Hùng Vương mà con cháu chúng ta gìn giữ từ đời này sang đời khác.

* * *

Đến thăm Đền thờ Vua Hùng vào một sáng đầu tháng ba âm lịch, chúng tôi thấy có một nhóm học sinh tiểu học đang làm cỏ trong khuôn viên Đền thờ. Xong việc, cả nhóm lại tìm đến người quản lý di tích nhờ kể cho nghe chuyện về Đền Hùng và thời đại Hùng Vương. Gương mặt em nào cũng mải mê, say sưa và ánh lên nhiều xúc cảm. Em Thái Kim Khôi, học sinh lớp 5, Trường Tiểu học Tân Xuân, nói: "Cha mẹ con dạy, các Vua là người đã có công dựng nước. Bởi vậy, con phải kính nhớ Vua Hùng và ráng làm theo 5 điều Bác Hồ dạy, học được thiệt nhiều điểm 10 để sau này thành người có ích cho đất nước".

Về Đền thờ Hùng Vương ở Giao Khẩu, tôi cảm nhận được tình cảm của người dân nơi đây dành cho Vua Hùng. Tình dân tộc, nghĩa đồng bào càng thắt chặt hơn qua mỗi nén nhang thắp lên bàn thờ Quốc Tổ. Từ đó nâng cao tình yêu nước, tinh thần dân tộc trong mỗi người dân vùng châu thổ Cửu Long. Về đây, tôi càng thấm thía lời dạy năm nào của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước".

* * *

Ai đến Chắc Băng, ai ngược Chợ Hội, ai xuôi Thới Bình những ngày tháng Ba này, nhớ đến Đền thờ Vua Hùng ở Giao Khẩu thắp nén nhang tưởng nhớ Quốc Tổ. Đó là truyền thống, đạo lý ngàn đời của dân tộc như những câu thơ của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm:

"Hàng năm ăn đâu, làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ...".

Bài, ảnh: Đặng Duy Khôi