Nhiều năm nay, TP Cần Thơ có kế hoạch di dời hàng ngàn hộ dân sống ven quốc lộ 80- cặp kênh Cái Sắn đến những khu dân cư tập trung nhằm ổn định đời sống cho bà con, đảm bảo an toàn giao thông đường bộ, đường thủy và chống sạt lở. Thế nhưng, kế hoạch này đến nay vẫn chưa thực hiện, người dân mòn mỏi chờ đợi, bởi họ đang sống trong cảnh nơm nớp lo sợ bị “hà bá nuốt”…

* Nguy cơ sạt lở

Những căn nhà tạm bợ cặp kênh Cái Sắn (huyện Vĩnh Thạnh) đang có nguy cơ bị sạt lở.

Ven quốc lộ 80 - cặp kênh Cái Sắn, thuộc địa bàn quận Thốt Nốt và huyện Vĩnh Thạnh, hiện có hơn 2.000 hộ dân xây nhà san sát, nhất là những đoạn đi qua các trung tâm xã, thị trấn. Hầu hết bà con thuộc diện gia đình nghèo khó, ít đất canh tác, sống chủ yếu bằng nghề buôn bán nhỏ, làm thuê, làm mướn... Bà Nguyễn Thị Nga, ngụ xã Thạnh Mỹ, huyện Vĩnh Thạnh, một người dân cố cựu ở đây, cho biết: “Trước đây, phía bờ sông, xa xa mới có một căn nhà nhưng kể từ sau những năm 90, người dân di cư về đây xây dựng nhà rất đông. Đến nay, nhà cửa chen chút nhau, nhất là ở khu vực gần chợ chẳng còn đất trống”. Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP Cần Thơ, đa số đất của người dân ở phía trước nằm trong hành lang bảo vệ quốc lộ 80 và phía sau (cặp sông) thì vi phạm hành lang an toàn giao thông thủy, do đó họ không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Môi trường nước tại kênh Cái Sắn hiện nay cũng là vấn đề đáng quan ngại, bởi tình trạng ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng. Do xây dựng nhà ở tạm bợ, nửa trên bờ nửa dưới sông nên người dân không đủ điều kiện làm nhà vệ sinh đạt chuẩn. Thêm vào đó, nhiều hộ gia đình chăn nuôi gia súc thải chất bẩn thẳng xuống sông, làm cho nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng. Ông Võ Văn Nam, nhà cặp kênh Cái Sắn, thuộc thị trấn Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, cho biết: “Sống dọc theo bờ kênh, rất ít hộ xây dựng nhà vệ sinh và xử lý chất thải đúng cách. Đa số người dân đổ chất thải, rác thải sinh hoạt trực tiếp xuống sông. Tình trạng này đã gây ô nhiễm nguồn nước, môi trường xung quanh. Nếu có cơ hội, được xét cấp nền tái định cư để xây dựng nhà kiên cố tại khu dân cư, chúng tôi sẽ di dời. Sống cặp mé kênh, gia đình tôi cũng như bà con đều phập phồng lo sợ mỗi khi trời mưa, gió lớn, mực nước lên cao...”.

Theo UBND huyện Vĩnh Thạnh, trên quốc lộ 80, cặp kênh Cái Sắn, nhiều khu vực đông dân cư có nguy cơ sạt lở rất cao vì quốc lộ 80 có đoạn cách mép sông chỉ khoảng 1m... Sự gia tăng của những chuyến xe container, xe chở khách chạy với tốc độ cao... đe dọa đến độ an toàn của bờ kênh và quốc lộ. Hiện nay, trên quốc lộ này đã xuất hiện nhiều vết nứt có thể gây sạt lở.

Thạc sĩ Nguyễn Nghĩa Hùng, cán bộ chuyên môn thuộc Tiểu ban thủy động lực sông, Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam, cho biết: “Hiện nay, hiện tượng sạt lở bờ kênh Cái Sắn cũng như ở các con sông trên địa bàn TP Cần Thơ, chủ yếu tập trung ở những nơi dân cư đông đúc, nhà cọc ven kênh, sông, rạch; nhà lấn chiếm sông rạch không đảm bảo an toàn. Khi thực hiện các công trình bán kiên cố hay công trình kiên cố ven sông, kênh, rạch, đơn vị thiết kế, đầu tư chưa tính mức độ ảnh hưởng dòng chảy, của sự gia tải cộng với nền đất yếu nên dễ dẫn đến sự cố sạt lở xảy ra. Nếu không khắc phục, các địa điểm này có nguy cơ sạt lở rất cao trong thời gian tới”.

* An cư cho người dân

Theo Sở Xây dựng, TP Cần Thơ đang triển khai thực hiện 8 dự án cụm, tuyến dân cư vượt lũ (gọi tắt khu dân cư) được phê duyệt trong giai đoạn 2, với kế hoạch bố trí 2.503 hộ vào ở, tổng mức đầu tư hơn 147 tỉ đồng. Các khu dân cư giai đoạn này chủ yếu giải quyết chỗ ở cho các hộ dân sống trong vùng sạt lở và có nguy cơ bị sạt lở. Trong đó, huyện Vĩnh Thạnh được triển khai thực hiện 5 khu dân cư, giải quyết chỗ ở cho 1.283 hộ. Qua đó, hầu hết các hộ dân sống cặp kênh Cái Sắn được xem xét, bố trí nền tại các khu dân cư này. Năm 2010, huyện Vĩnh Thạnh tập trung xây dựng 1 khu dân cư; các khu dân cư còn lại triển khai chậm, do chưa nhận được nguồn vốn đầu tư của Trung ương và địa phương. Mặt khác, tiến độ triển khai các dự án chậm còn do chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có thay đổi nên vốn đầu tư giải phóng mặt bằng cao hơn so với dự toán trước đây... Hiện nay, khu dân cư được triển khai thực hiện đang trong giai đoạn tiến hành bồi thường thiệt hại, san lấp mặt bằng,... dự kiến hoàn thành trong năm 2011.

Để việc di dời các hộ dân cặp kênh Cái Sắn vào khu dân cư đúng thời gian, tránh nguy cơ ảnh hưởng từ việc sạt lở, lũ, bão,... TP Cần Thơ đã có chủ trương di dời không cùng lúc, mà trước mắt sẽ di dời đối với các trường hợp: những hộ có nguy cơ sạt lở cao, những hộ dân ở quá sát hành lang đường bộ, các hộ dân ở nhà tạm bợ. Đối với những hộ dân còn lại thì nhà cửa phải đảm bảo theo quy chuẩn (có khoảng cách an toàn đối với đường bộ, đường thủy) và đảm bảo cả điều kiện vệ sinh môi trường. Để tránh xáo trộn trong sinh hoạt, người dân tại địa phương (thuộc xã, thị trấn nơi đang cư ngụ) có khu dân cư mới đang xây dựng thì được ưu tiên bố trí vào ở.

Hiện nay, TP Cần Thơ cũng đang chờ bộ, ngành Trung ương phê duyệt đồ án “Quy hoạch phòng chống sạt lở các sông rạch trên địa bàn TP Cần Thơ”. Theo đồ án, phấn đấu đến năm 2015 có khoảng 40% hộ dân sống ven sông vào chỗ ở ổn định trong những khu đô thị mới, đến năm 2050 toàn thành phố không còn nhà cọc ven sông, trả lại hiện trạng xanh cho sông, kênh, rạch. Trong đó, giai đoạn 2010-2015, kênh Cái Sắn, dọc quốc lộ 80, thuộc địa bàn huyện Vĩnh Thạnh được đầu tư xây dựng 2,5km bờ kè kiên cố, với tổng chi phí gần 40 tỉ đồng. Thành phố cũng sẽ tiếp tục tranh thủ nhiều nguồn kinh phí từ các bộ ngành để xây dựng hoàn chỉnh hệ thống kè toàn tuyến kênh Cái Sắn. Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP Cần Thơ, cho biết: “Việc xây dựng bờ kè kênh Cái Sắn là phù hợp với nhịp độ phát triển của TP Cần Thơ. Bờ kè được xây dựng góp phần làm thay đổi diện mạo huyện Vĩnh Thạnh, khởi sắc vùng ven của thành phố”.

Di dời những hộ dân sống ven kênh Cái Sắn đến những khu dân cư tập trung nhằm ổn định đời sống, đảm bảo an toàn giao thông đường bộ, thủy và chống sạt lở là việc làm thiết thực, được người dân đồng tình. Mong rằng, địa phương và ngành chức năng nhanh chóng triển khai xây dựng các khu dân cư, hoàn thành đúng kế hoạch để người dân sớm an cư.

Bài, ảnh: HÀ VĂN