Ukraina vừa đồng ý kéo dài thời hạn cho Nga thuê căn cứ hải quân Sevastopol của Hạm đội Biển Đen đóng tại bán đảo Crimea, đổi lại Mát-xcơ-va giảm mạnh giá bán khí đốt cho Kiev. Đây là dấu hiệu mới nhất cho thấy Nga đang xác lập lại ảnh hưởng ở nước láng giềng sau nhiều năm căng thẳng.

Tổng thống Ukraina Viktor Yanukovych và người đồng cấp Nga Dmitry Medvedev đã thông báo các thỏa thuận trên sau cuộc gặp tại thành phố Kharkiv (Ukraina) hôm 21-4. Ông Medvedev cho rằng đây là thỏa thuận mà Nga chờ đợi từ lâu. Thỏa thuận thuê căn cứ Sevastopol hiện nay được hai bên ký vào năm 1996 và kéo dài tới năm 2017. Thế nhưng, sau Cách mạng cam năm 2005, Tổng thống Viktor Yushchenko lên nắm quyền với chính sách thân phương Tây đã tìm cách chuyển căn cứ này khỏi Ukraina. Bán đảo Crimea từng là một phần của Nga, nhưng được trao cho Ukraina năm 1954 khi hai nước còn nằm trong Liên bang Xô-viết. Dưới thời ông Yushchenko, Crimea đã trở thành điểm nóng xung đột giữa hai bên. Do vậy, nhằm cân bằng quan hệ với Nga và Liên minh châu Âu (EU), ngay sau khi lên nắm quyền cách đây 2 tháng, ông Yanukovych đã hủy bỏ mục tiêu đưa Ukraina gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của người tiền nhiệm, đồng thời cho phép binh sĩ Nga ở lại Sevastopol. Với thỏa thuận cho thuê thêm 25 năm nữa, Hạm đội Biển Đen sẽ hiện diện ở đây cho tới năm 2042.

Tổng thống Nga Medvedev (trái) và người đồng cấp Ukraina Yanukovych trao đổi văn kiện. Ảnh: AFP

Đổi lại, Ukraina sẽ được Nga miễn thuế xuất khẩu khí đốt lên tới 30% giá thị trường trong 9 năm tới. Hiện Ukraina đang trả 330 USD cho 1.000 m3 khí đốt của Nga, theo thỏa thuận kéo dài 10 năm ký hồi năm ngoái. Ông Yanukovych gọi hợp đồng này là gánh nặng không thể chịu được đối với kinh tế Ukraina, vốn giảm tới 15% hồi năm ngoái. Ngân hàng đầu tư Dragon Capital ước tính Ukraina sẽ tiết kiệm khoảng 1,5 tỉ USD/năm từ việc Nga giảm giá khí đốt. Điều đó sẽ cho phép Kiev thông qua ngân sách năm nay và tiếp tục vay vốn từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Năm 2008 IMF đồng ý cho Ukraina vay 16,4 tỉ USD, nhưng chương trình này đã bị hoãn sau khi giải ngân được 10,6 tỉ USD vì IMF không chấp nhận việc Kiev tăng mạnh chi tiêu cho các chương trình phúc lợi xã hội hồi cuối năm ngoái. Ngoài việc nối lại hợp đồng cũ, Ukraina còn muốn IMF cho vay thêm 12 tỉ USD. Hôm nay 23-4, Phó Thủ tướng Serhiy Tihipko sẽ tới Washington, trình bày kế hoạch phát triển kinh tế cho IMF.

Tuy các thỏa thuận vừa ký rõ ràng rất có lợi cho Ukraina, nhưng phe đối lập tỏ ra không hài lòng. Họ chỉ trích ông Yanukovych nhượng bộ Nga về căn cứ Sevastopol. Cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko, hiện lãnh đạo đảng đối lập lớn nhất Ukraina, cho rằng quyết định của ông Yanukovych là vi hiến và “hủy hoại một cách có hệ thống nền độc lập của đất nước”. Bà Tymoshenko đã kêu gọi triệu tập cuộc họp Quốc hội bất thường vào ngày mai 24-4.

Đáp lại, Bộ Ngoại giao Ukraina tuyên bố không xem Hạm đội Biển Đen là mối đe dọa đối với chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina. Những người ủng hộ ông Yanukovych cũng cho rằng quyết định này không đi ngược lại hiến pháp, vì quy định cấm sự hiện diện của căn cứ quân sự nước ngoài ở Ukraina có cho phép những ngoại lệ và căn cứ Sevastopol là một trường hợp như vậy.

NGUYỄN HOÀNG (Theo WSJ, AFP, Itar-Tass)