Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan. Ảnh: AFP

Hôm qua 14-5, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan bắt đầu chuyến thăm chính thức Hy Lạp. Đây là chuyến công du đầu tiên của ông Erdogan tới Thủ đô Athens kể từ năm 2004. Chuyến đi được cho là “cách mạng” của ông Erdogan nhằm mục đích làm dịu mối quan hệ thường xuyên căng thẳng giữa hai quốc gia vốn tồn tại những vấn đề hiềm khích do quá khứ để lại. Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu cho biết chuyến đi mang tính “bước ngoặt” này không chỉ giúp cải thiện quan hệ hợp tác giữa hai nước, mà còn “khắc phục những rào cản tâm lý” lâu nay chia rẽ họ.

Có thể nói, Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ đã giao chiến 3 lần trong 30 năm qua, xung quanh vấn đề tranh chấp đảo Síp, không phận và lãnh hải. Thổ Nhĩ Kỳ đã tấn công đảo Síp năm 1974 sau những nỗ lực của Athens nhằm khẳng định chủ quyền của Hy Lạp. Mặc dù là đồng minh trong NATO, nhưng hai nước thường xuyên cáo buộc nhau về cách đối xử của chính quyền nước kia với những vấn đề tranh chấp. Quan hệ giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ chỉ được cải thiện khi hai nước cùng nhau khắc phục những tổn thất nặng nề sau vụ động đất kinh hoàng năm 1999. Những nỗ lực tái thiết của Thủ tướng Hy Lạp George Papandreou đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của người Thổ Nhĩ Kỳ, tạo bước đệm cho tiến trình hòa giải giữa hai nước. Nhà lãnh đạo xã hội này cũng đã tới thăm Thổ Nhĩ Kỳ chỉ vài ngày sau khi tái nhậm chức hồi tháng 10 năm ngoái.

Trong bối cảnh khủng hoảng nợ trầm trọng, Hy Lạp không thể bỏ qua “đối tác” Thổ Nhĩ Kỳ, vốn đang chuyển đổi vị thế thành cường quốc khu vực và là thành viên Nhóm 20 nền kinh tế hàng đầu thế giới (G20). Các nhà phân tích Hy Lạp cho rằng gần 8 năm sau khi Thổ Nhĩ Kỳ bị khủng hoảng ngành ngân hàng buộc phải vay “giải cứu” từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), các nhà lãnh đạo nước này có thể mang tới Athens những kinh nghiệm quý báu. Gần 100 doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ tháp tùng ông Erdogan tìm cơ hội đầu tư ở Hy Lạp trong chuyến đi này là dấu hiệu cho thấy sự hỗ trợ lẫn nhau. Theo một quan chức Hy Lạp, hai bên sẽ ký nhiều thỏa thuận đột phá nhằm thúc đẩy hợp tác song phương ở những lĩnh vực như kinh tế, du lịch và năng lượng thay thế.

Ngoài ra, các nhà phân tích cho rằng cải thiện quan hệ còn có thể giúp Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ cắt giảm chi tiêu quốc phòng. Hy Lạp là nước nhập vũ khí đứng thứ 5 thế giới giai đoạn 2005-2009 và đứng đầu Liên minh châu Âu (EU) về tỷ lệ GDP chi cho quân sự với 5,6%, tương đương 13,4 tỉ euro, trong đó phần lớn là nhằm đối phó Thổ Nhĩ Kỳ. Thập niên qua, Hy Lạp đã chi 50 tỉ euro cho quân sự, góp phần đáng kể vào khoản nợ 300 tỉ euro của nước này. Do vậy, giải tỏa căng thẳng với nước láng giềng cũng là tạo điều kiện cho Thủ tướng Papandreou tiết kiệm ngân sách. Để nhận được 110 tỉ euro giải cứu từ IMF và EU, Thủ tướng Hy Lạp đã phải cam kết cắt giảm chi tiêu quân sự, giảm thâm hụt ngân sách xuống còn 3% GDP vào năm 2014, từ mức 13,6% năm ngoái.

Trong khi đó, Thủ tướng Erdogan cũng muốn cắt giảm chi tiêu quân sự nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của quân đội trong chính trường nước này. Quân đội đã từng đảo chính lật đổ 4 chính quyền ở Ankara từ thập niên 1960 tới nay. Trong 7 năm làm thủ tướng, ông Erdogan cũng đã va chạm với các tướng lĩnh. Hàng chục quan chức quân đội đang bị xét xử về tội âm mưu lật đổ ông Erdogan. Với 72 triệu dân, Thổ Nhĩ Kỳ có quân đội hùng mạnh 600.000 binh sĩ, đứng thứ hai trong NATO, sau Mỹ. Bộ Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ cho biết chi tiêu quốc phòng năm nay là hơn 7,8 tỉ euro, chiếm 1,5% GDP.

Do vậy, chuyến thăm của ông Erdogan tới Athens vào thời điểm này có thể được xem là “đôi bên cùng có lợi”.

N. KIỆT
(Theo Guardian, Reuters, Bloomberg)