Khu vực ĐBSCL nói chung và TP Cần Thơ nói riêng đang đứng trước những thách thức lớn của biến đổi khí hậu (BĐKH), đe dọa đến sự phát triển của toàn vùng. TP Cần Thơ đã và đang nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp ứng phó, trong đó nhiều dự án, công trình được triển khai thực hiện, góp phần giảm thiểu tác động từ môi trường, BĐKH...

Ảnh hưởng BĐKH

Theo Ban Chỉ đạo 158 TP Cần Thơ (Ban Chỉ đạo ứng phó BĐKH tại TP Cần Thơ), những năm gần đây, BĐKH diễn ra ngày càng nghiêm trọng với các biểu hiện như: nhiệt độ tăng cao, bão, hạn hán, lốc xoáy, ngập lụt, triều cường, sạt lở bờ sông, xâm nhập mặn và các thay đổi bất thường của thời tiết ảnh hưởng đến đời sống nhân dân.

Sạt lở bờ sông là một trong những hiện tượng thiên tai xuất hiện nhiều, gây hậu quả nghiêm trọng. Điển hình năm 2015, trên địa bàn TP Cần Thơ xuất hiện 19 điểm sạt lở; năm 2016 xuất hiện 72 điểm sạt lở; những tháng đầu năm 2017, thành phố có hàng chục điểm sạt lở xuất hiện tại các quận, huyện như: Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, Phong Điền, Thốt Nốt, Thới Lai, làm nhiều tuyến đường giao thông và nhà dân sụp đổ xuống sông. Các điểm này có nguy cơ tiếp tục sạt lở trong thời gian tới. 

Bờ kè Rạch Cái Khế (đường Huỳnh Thúc Kháng), phường An Nghiệp xây dựng hoàn thành, hạn chế sạt lở, bảo vệ môi trường, phát triển đô thị thích ứng BĐKH.

Người dân xã Nhơn Nghĩa, huyện Phong Điền còn nhớ vụ sạt lở bờ sông Cần Thơ, đoạn gần bến đò Rạch Sung, làm một phần nhà máy xay xát lúa gạo sụp đổ xuống sông. Theo người dân tại đây, trong lúc bà con đang ngủ (tối 18-5-2017) thì nghe tiếng đổ sụp dưới mé sông, trước nhà máy xay xát của ông Trần Văn Tám (ngụ tại địa phương). Mọi người ra xem, thấy bờ sông bị sạt lở kéo theo căn nhà sàn của gia đình ông Tám.

Vụ sạt lở được xác định dài trên 20m, rộng từ 3 - 5m, độ sâu từ 5 - 7m. Rất may, vụ sạt lở không ảnh hưởng người, tuy nhiên đã làm băng tải chuyền lúa, gạo và máy móc phục vụ xay xát của gia đình ông Tám sụp đổ xuống sông. Vụ sạt lở này cũng làm sụp đổ đường giao thông nông thôn (dài 20m), ảnh hưởng việc đi lại của người dân... Ước thiệt hại trên 200 triệu đồng.

Ông Trần Văn Tám cho biết: “Bây giờ nhắc đến vụ sạt lở tôi còn kinh hoàng. Trước đó, khi thấy vết nứt đường giao thông xuất hiện, tôi đã cảnh giác. Nhờ đó, khi sạt lở xảy ra, gia đình tôi và bà con xung quanh không ảnh hưởng, nhưng thiệt hại nặng về tài sản. Từ vụ sạt lở này, gia đình tôi không lơ là, chủ quan trong việc xây dựng công trình, nhà ở mất an toàn cặp mé sông nữa, vì rất nguy hiểm đến tính mạng”.

Từ tác động của BĐKH, thay đổi môi trường, TP Cần Thơ còn xuất hiện thường xuyên các hiện tượng lốc xoáy, hạn hán, xâm nhập mặn... ảnh hưởng đến  sản xuất, sinh hoạt của người dân. Theo Viện BĐKH – Trường Đại học Cần Thơ, TP Cần Thơ cách bờ biển hơn 65km nên nhiều năm trước không bị ảnh hưởng bởi hiện tượng xâm nhập mặn.

Tuy nhiên, những năm gần đây, BĐKH diễn ra ngày càng phức tạp, xâm nhập mặn đã bắt đầu ảnh hưởng đến nguồn nước trên sông của TP Cần Thơ. Trong đó, có năm độ mặn từ 1‰ đến trên 2‰ đã xâm nhập và cách trung tâm TP Cần Thơ 12km. Đặc biệt, tại khu vực Bắc Cái Sắn (thuộc huyện Vĩnh Thạnh) hằng năm đều xuất hiện xâm nhập mặn, ảnh hưởng sản xuất nông nghiệp.

Ông Trần Văn Hải ở xã Thạnh An, huyện Vĩnh Thạnh, cho biết: “Gia đình tôi có gần 10 công ruộng. Nhiều năm trước, tôi canh tác theo kinh nghiệm truyền thống cũng thu hoạch được vài trăm giạ lúa/vụ. Nhưng gần đây, hiện tượng xâm nhập mặn xuất hiện nên việc canh tác lúa càng thêm khó. Chúng tôi phải theo sát hướng dẫn của ngành nông nghiệp huyện như: sản xuất theo lịch thời vụ, né mặn xâm nhập... lúa mới đạt năng suất cao, sản xuất mới có lợi nhuận”.

Hợp tác ứng phó

Theo Ban Chỉ đạo 158 TP Cần Thơ, đến nay, thành phố đã hợp tác với các tổ chức quốc tế như: Viện Nghiên cứu Chuyển đổi Xã hội và Môi trường (ISET), Thách thức với Thay đổi (CtC), Tổ chức CSIRO và AusAID của Úc, các nước thành viên Liên minh châu Âu (EU)... triển khai thực hiện các mô hình dự báo, đánh giá tác động của các kịch bản BĐKH đến TP Cần Thơ và đề xuất thực hiện các giải pháp thích ứng.

Qua đó, nhiều dự án được triển khai thực hiện, góp phần hạn chế tác hại và thích ứng dần với BĐKH. Điển hình như: Dự án tăng cường khả năng ứng phó với BĐKH của TP Cần Thơ; Dự án sáng kiến thanh niên, truyền thông; Dự án ứng phó BĐKH dựa vào cộng đồng; dự án chống ngập ở phường An Bình; dự án nâng cao khả năng chống chịu của TP Cần Thơ để ứng phó với xâm nhập mặn do BĐKH gây ra... đã và đang triển khai thực hiện, góp phần nâng cao nhận thức, ứng phó BĐKH của mọi tầng lớp nhân dân.

Kênh Ấp Chiến Lược ở phường An Bình, quận Ninh Kiều được nạo vét theo Dự án “Quản lý ngập lụt, sạt lở bờ sông đô thị dựa vào cộng đồng TP Cần Thơ”.

Công trình nạo vét, khai thông dòng chảy tại kênh Ấp Chiến Lược ở phường An Bình, quận Ninh Kiều, đã góp phần cải tạo môi trường xung quanh, hạn chế ngập nghẹt tại địa phương. Công trình xây dựng bờ kè sinh học dọc bờ sông Cái Sơn (phường An Bình) được thực hiện cũng góp phần hạn chế sạt lở bờ sông.

Hai công trình trên thuộc Dự án “Quản lý ngập lụt, sạt lở bờ sông đô thị dựa vào cộng đồng TP Cần Thơ”, với tổng kinh phí thực hiện trên 500.000USD, do chương trình ACCCRN (Quỹ Rockefeller, thông qua sự điều phối của ISET) tài trợ. Dự án gồm hai hợp phần: Kiểm soát sạt lở bờ sông, xây dựng công trình kè tại rạch Cái Sơn và cải tạo thoát nước cho kênh Ấp Chiến Lược thuộc phường An Bình.

Ông Nguyễn Văn Bảy ở phường An Bình, cho biết: “Dự án “Quản lý ngập lụt, sạt lở bờ sông đô thị dựa vào cộng đồng TP Cần Thơ” có sự tham gia của cộng đồng từ khâu xây dựng dự án, tham gia giám sát và thực hiện dự án. Chúng tôi thấy hiệu quả nhất là việc khai thông kênh Ấp Chiến Lược, bởi con kênh này đã bị bồi lắng vì rác thải, cỏ mọc um tùm, không còn tác dụng dẫn nước. Từ khi được khai thông, nước thải không còn ứ đọng, môi trường khu vực sạch đẹp, an toàn hơn”.

Để thực hiện các biện pháp thích ứng BĐKH, UBND TP Cần Thơ ban hành Quyết định số 1334/QĐ-UBND về việc phê duyệt kế hoạch hành động ứng phó BĐKH đến năm 2030.

Qua đó, thành phố đã xác định thích ứng BĐKH bao gồm tất cả các hoạt động công trình và phi công trình nhằm mục tiêu giảm thiểu tác động, trên cơ sở áp dụng tính toán chi phí lợi ích có quan tâm đến môi trường và nguyên tắc không hối tiếc; tập trung xây dựng nền kinh tế xanh, lấy hoạt động ứng phó BĐKH làm động lực cơ bản để phát triển kinh tế, tăng cường mức sống, sinh kế người dân và ngược lại lấy tăng cường thu nhập cho người dân, gia tăng tích lũy, phát triển kinh tế-xã hội để củng cố năng lực ứng phó cho cộng đồng; các hành động, dự án thích ứng được lựa chọn thứ tự ưu tiên đầu tư thực hiện…

Ông Đào Anh Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, cho biết: “Hiện TP Cần Thơ đã trở thành thành viên của mạng lưới 100 thành phố ứng phó BĐKH trên thế giới. Đây là một trong những cơ hội để thành phố chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm ứng phó BĐKH với 100 thành phố trên, đồng thời tiếp cận các nguồn tài trợ từ tổ chức quốc tế trong việc thực hiện biện pháp ứng phó BĐKH theo Quyết định 1334 trong thời gian tới...”.

Bài, ảnh: HÀ VĂN