Cây đước bảo vệ hiệu quả môi trường trước tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) và rừng đước có thể là loại rừng lưu giữ khí carbon nhiều nhất trên thế giới. Tuy nhiên, diện tích rừng đước trên thế giới không ngừng sụt giảm trong thời gian qua và hiện chỉ còn khoảng 50% so với cách đây 5 thập niên.

Rừng đước ở Phú Quốc. Ảnh: planetware.com

Nghiên cứu đầu tiên về vai trò của rừng đước đối với hiện tượng BĐKH phát hiện rừng đước chứa đựng lượng khí carbon gây ấm nóng toàn cầu nhiều gấp 5 lần so với các loại rừng nhiệt đới khác. Khảo sát hàm lượng carbon trong 25 khu rừng đước khắp hai vùng biển Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, các chuyên gia Cục Lâm nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ (USFS) nhận thấy loại cây phổ biến ở vùng duyên hải của hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ (trong đó có Việt Nam) này khi mọc trên cạn lưu trữ khí CO2 hiệu quả không thua rừng nhiệt đới. Khi ở dưới nước, chúng đặc biệt hiệu quả hơn khi hút lượng carbon trong không khí nhiều gấp 5 lần so với khi ở trên cạn.

Nhờ đâu rừng đước lại có thể lưu trữ nhiều khí carbon đến như vậy? Bí quyết, theo chuyên gia Daniel Donato của USFS, nằm ở trong đất. Rễ đước phát triển sâu trong đất trên diện tích lớn gấp 5 lần so với các loại đất rừng khác ở vùng nhiệt đới cũng như vùng khí hậu ôn hòa và phương Bắc. Mỗi lần thủy triều lên xuống, nước biển sẽ chôn vùi các chất hữu cơ và vô cơ vào lớp đất này – do điều kiện khí ôxy thấp nên lưu trữ khí carbon hiệu quả hơn so với các loại đất rừng khác. Các nhà nghiên cứu cho rằng phát hiện này cho thấy rừng đước chính là chìa khóa trong cuộc chiến chống BĐKH toàn cầu. Vì thế, các nước nên cân nhắc đưa chính sách bảo tồn rừng đước vào các thỏa thuận chống BĐKH.

Không những bẫy khí CO2, rừng đước còn mang lại nhiều lợi ích khác cho hệ sinh thái lẫn cuộc sống của con người. Những khu rừng đước ven biển đóng vai trò như chiếc nôi nuôi dưỡng nhiều loại cá, góp phần củng cố trữ lượng cá toàn cầu cũng như cung cấp thêm nguồn thức ăn cho các cộng đồng vùng duyên hải. Chưa hết, các nghiên cứu gần đây còn phát hiện rừng đước còn bảo vệ con người và tài sản trong giông bão. Trong trận sóng thần kinh hoàng hồi cuối năm 2004 ở Đông Nam Á, những khu vực có rừng đước bị tổn thất về người và của ít hơn những khu vực thiếu vắng rừng đước. Trước khi có nghiên cứu về tác dụng hút khí CO2 của rừng đước, người ta ước tính rừng đước mỗi năm làm lợi cho hệ sinh thái toàn cầu ít nhất 1,6 tỉ đô-la Mỹ.

Thế nhưng bất chấp những lợi ích của rừng đước, con người đang san bằng chúng với tốc độ chóng mặt. Theo kết quả khảo sát qua vệ tinh, trong giai đoạn 1980-2000, khoảng 35% diện tích rừng đước trên thế giới đã bị phá hủy. Nếu tính 50 năm qua thì diện tích rừng đước bị thu hẹp có thể lên tới 50%. Có nhiều lý do khiến rừng đước biến mất ngày càng nhiều, chẳng hạn quá trình đô thị hóa vùng duyên hải, phát triển nông nghiệp và thủy sản như nuôi tôm và trồng lúa, và tình trạng mực nước biển dâng cao do BĐKH. “Rừng đước đang bị triệt tiêu với mức độ đáng báo động. Thực trạng này cần phải chấm dứt. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rừng đước đóng vai trò chính trong các chiến lược giảm nhẹ tình trạng BĐKH”, Daniel Murdiyarso, chuyên gia Trung tâm nghiên cứu lâm nghiệp quốc tế (CIFOR), đồng tác giả nghiên cứu về rừng đước và hiệu quả hút khí carbon của chúng, cho biết.

Nghiên cứu ước tính lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính giải phóng vào bầu khí quyển do tình trạng phá hủy rừng đước chiếm khoảng 10% tổng lượng khí thải do tình trạng phá hủy rừng nói chung mặc dù rừng đước chiếm chưa tới 1% diện tích rừng toàn cầu. Theo Murdiyarso, chính phủ các nước cần nhìn nhận tầm quan trọng của rừng đước đối với môi trường sống của con người và nhanh chóng có những chính sách để bảo vệ loại cây này.

Hiện nay, diện tích rừng đước trên thế giới được pháp luật bảo vệ đạt chưa tới 7%.

QUỐC CHÂU (Theo AFP, VOA, Mongabay)