Thủ tướng Salam Fayyad. Ảnh: Reuters

Ngày 25-8, Thủ tướng Palestine Salam Fayyad đã công bố kế hoạch về việc thành lập nhà nước Palestine trên thực tế vào năm 2011, bất chấp kết quả các cuộc đàm phán với Israel. Tuyên bố của ông Fayyad diễn ra trước thềm cuộc gặp giữa Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Đặc phái viên Mỹ về hòa bình Trung Đông George Mitchell tại Luân Đôn vào hôm qua. Hai bên đang tìm kiếm thỏa thuận, theo đó Tel Aviv ngưng xây dựng các khu định cư Do Thái ở Bờ Tây và nối lại đàm phán hòa bình với Palestine.

Theo Thủ tướng Fayyad, việc thành lập nhà nước Palestine độc lập, có chủ quyền và có thể đứng vững là yếu tố cơ bản cho hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực. Điều đó có nghĩa là chấm dứt sự chiếm đóng của Israel, mà ông Fayyad cho rằng “có thể và phải diễn ra trong vòng 2 năm tới”. Nhà nước trong kế hoạch của ông Fayyad sẽ nằm trên vùng đất Palestine bị Israel chiếm đóng sau cuộc chiến tranh năm 1967, với thủ đô là Đông Jerusalem. Ưu tiên hàng đầu của nhà nước này là thoát khỏi sự phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài, tăng cường sử dụng công nghệ... Kế hoạch còn nêu chi tiết và chức năng của các bộ thuộc chính phủ, đồng thời kêu gọi xây dựng một sân bay quốc tế của Palestine ở Thung lũng Jordan. Ngoài ra, nhà nước Palestine cũng sẽ ưu đãi thuế để thu hút đầu tư trong và ngoài nước, xây dựng các cơ quan an ninh đủ năng lực duy trì trật tự và luật pháp.

Trong phản ứng đầu tiên, Bộ trưởng Tài chính Israel Yuval Steinitz, thành viên đảng bảo thủ Likud của Thủ tướng Netanyahu, chỉ trích kế hoạch trên là đi ngược lại các thỏa thuận đã ký giữa hai bên. Ông Steinitz cho rằng “không có chỗ cho những hành động đơn phương hay đe dọa”, và dĩ nhiên “không có một nhà nước Palestine nếu không có sự đảm bảo an ninh cho Israel”. Trong khi đó, Jacob Walles, Tổng lãnh sự Mỹ tại Jerusalem, lại ủng hộ kế hoạch của ông Fayyad.

Trước đây, Mỹ và Israel từng cáo buộc Palestine phớt lờ các cuộc đàm phán và đơn phương tiến tới một nhà nước độc lập, làm phát sinh những hành động đơn phương tương tự từ phía Israel, khiến Palestine và Israel khó đạt được một thỏa thuận lâu dài. Cụ thể vào năm 1999, Tổng thống Palestine khi đó là Yasser Arafat đã chọc giận các nhà đàm phán hòa bình Mỹ và Israel khi dọa đơn phương tuyên bố độc lập, nhưng chiến thuật này cuối cùng cũng giúp khởi động lại các cuộc đàm phán bị đình trệ. Tuy nhiên, theo Aaron Miller, nhà thương thuyết của Mỹ, thông báo của ông Fayyad hiện nay có thể dễ bị tác dụng ngược. Israel có thể không quan tâm tới việc nối lại đàm phán nếu Palestine đơn phương tuyên bố độc lập. Theo ông Miller, làm sao Palestine tuyên bố là nhà nước độc lập khi mà lãnh thổ không nằm trong tầm kiểm soát của họ.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Fayyad không có “nền móng” chính trị vững vàng ở Palestine. Phong trào Hồi giáo Hamas, hiện đang chiếm giữ Dải Gaza, phản đối ông Fayyad vì họ coi ông là “con rối” của Mỹ, trong khi nhiều nhà lãnh đạo Phong trào Fatah của Tổng thống Mahmoud Abbas cáo buộc vị cựu quan chức Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) này đang tìm cách loại bỏ họ.

Xem ra mong muốn tranh thủ sự ủng hộ trong và ngoài nước cho kế hoạch thành lập nhà nước Palestine độc lập vào năm 2011 của Thủ tướng Fayyad là rất mong manh.

N. MINH
(Theo WSJ, NYT, AP, Reuters)