Tuy tham dự các sự kiện riêng biệt, nhưng cựu Tổng thống Mỹ thuộc đảng Cộng hòa George Bush và người kế nhiệm thuộc đảng Dân chủ Barack Obama trong động thái bất thường, đã cùng lên tiếng chỉ trích nền chính trị nước nhà đang bị phủ bóng bởi “thuyết âm mưu” và quan điểm “gây chia rẽ”.

Cả ông Bush và Obama đều không chỉ đích danh đương kim Tổng thống Donald Trump, mà thay bằng các sự kiện cụ thể để ngầm cảnh báo người kế nhiệm họ tại Nhà Trắng. Đây cũng là trường hợp hiếm có trên chính trường Mỹ khi các cựu tổng thống cùng công khai chỉ trích nền chính trị nước nhà sau khi mãn nhiệm. Bởi theo truyền thống, các vị tiền nhiệm dù bất cứ thời điểm nào sẽ tránh đưa ra nhận xét bất lợi nhằm tạo sự ủng hộ đối với chính quyền mới.

Cựu Tổng thống Obama, đương kim Tổng thống Trump và cựu Tổng thống Bush. Ảnh: Getty Images

Phát biểu tại một diễn đàn ở New York, cựu Tổng thống Bush mô tả nước Mỹ đang trong thời khắc “hiếm thấy” có thể đe dọa đến các giá trị cốt lõi của nền dân chủ nước nhà. Trong đó, ông Bush cho rằng niềm tin của người dân đối với thể chế chính trị Mỹ có xu hướng sụt giảm trong những thập niên gần đây. “Chế độ của chúng ta thường bất lực trước những nhu cầu rõ ràng và bức xúc. “Giấc mơ Mỹ” dường như vượt khỏi tầm tay một bộ phận người dân, những thành phần đang cảm thấy bị tụt lại phía sau nền kinh tế đang thay đổi. Trong khi bất mãn khiến mâu thuẫn giữa các đảng phái ngày càng gia tăng thì sự cuồng tín có vẻ đang được ủng hộ. Nền chính trị của chúng ta dường như dễ bị tổn thương hơn với các thuyết âm mưu và giả dối ngày càng rõ ràng” – trích phát biểu của ông Bush.

Theo giới quan sát, đây là lần công khai chỉ trích gay gắt nhất của cựu Tổng thống Bush kể từ khi ông Trump, cũng là người Cộng hòa, nhậm chức vào tháng Giêng. Trong cảnh báo ngầm ám chỉ cách xử lý của ông Trump trong vụ bạo lực chủng tộc ở Charlottesville, ông Bush kêu gọi nhân dân Mỹ đấu tranh trước sự trỗi dậy của tư tưởng người da trắng thượng đẳng, cũng như chống lại chủ nghĩa chống tự do thương mại mà Tổng thống Trump hô hào.

Tuy bài phát biểu của cựu Tổng thống Bush không đề cập trực tiếp đến tỉ phú New York, nhưng giới quan sát thấy rõ ẩn ý nhắm vào chính quyền Trump khi lên án sự can thiệp của Nga đối với cuộc bầu cử Mỹ hồi năm ngoái. Theo quan điểm của ông Bush, Washington không nên đánh giá thấp hoặc có tư tưởng chịu đựng “trước các cuộc tấn công từ bên ngoài”. Trái lại, cựu chính trị gia 71 tuổi kêu gọi nước Mỹ cần quyết đoán hơn nữa trong việc bảo vệ nền dân chủ quốc gia. Tuyên bố trên được ông Bush đưa ra cùng ngày Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ H.R. McMaster cho biết Tổng thống Trump đã chỉ thị nội các ngăn ngừa xung đột với Nga và thúc đẩy hợp tác song phương.

Những bình luận của cựu Tổng thống Bush được đưa ra cùng thời điểm diễn ra sự kiện ông Obama lần đầu tiên trở lại sân khấu chính trị sau thời gian mãn nhiệm bằng cuộc vận động cho các ứng viên thống đốc đảng Dân chủ ở 2 bang New Jersey và Virginia. Trong bài diễn thuyết, vị tổng thống thứ 44 của Mỹ chỉ trích nền chính trị mà nước Mỹ đang chứng kiến là một nền chính trị “gây sợ hãi và chia rẽ”.

Tương tự trước đây, ông Obama tránh trực tiếp lên án người kế nhiệm. Thay vào đó, cựu tổng thống đề cập một số cam kết lớn giúp ông Trump giành được ủng hộ trong chiến dịch tranh cử, chẳng hạn lệnh cấm nhập cảnh và nỗ lực của đảng Cộng hòa nhằm bãi bỏ và thay thế Chương trình Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền (Obamacare). Một số quyết định của Tổng thống Trump đảo ngược thành tựu của “kỷ nguyên Obama” bao gồm rút Mỹ khỏi hiệp định khí hậu Paris, chấm dứt chương trình bảo vệ những người nhập cư trẻ DACA và gần đây là thỏa thuận hạt nhân với Iran, cũng được ông Obama đưa ra để bày tỏ cho sự thất vọng đối với những quyết sách của ông Trump tại Nhà Trắng.

Hôm 19-10, cựu Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cảnh báo việc Washington chấm dứt thỏa thuận hạt nhân với Iran sẽ là động thái “hết sức nguy hiểm”. Tuyên bố này được đưa ra một tuần sau khi Tổng thống Trump đẩy số phận thỏa thuận trên về tay Quốc hội Mỹ. Trường hợp hiệp định đổ vỡ, ông Kerry cảnh báo diễn biến này không chỉ buộc Tehran trả đũa và dấy lên nguy cơ phát triển vũ khí hạt nhân, mà còn khiến cuộc khủng hoảng với CHDCND Triều Tiên càng thêm tồi tệ.

MAI QUYÊN