Cùng với quận Ninh Kiều, quận Cái Răng là đơn vị thứ hai ở TP Cần Thơ được Bộ Y tế chọn thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone. Sau gần 2 tháng cho bệnh nhân uống liều Methadone đầu tiên, đến nay quận Cái Răng đang tiến hành cho 22 bệnh nhân uống Methadone và những hiệu quả bước đầu của cách điều trị này rất đáng phấn khởi.

* Ngưng sử dụng ma túy và có việc làm

Bác sĩ Lê Duy Khoa khám sức khỏe cho bệnh nhân.

Một ngày đầu tháng 8-2010, chúng tôi tìm đến gặp T sau 2 tháng uống Methadone tại Cơ sở điều trị Methadone quận Cái Răng. T vui vẻ kể: “Tôi ngưng sử dụng ma túy từ khi uống Methadone đến nay. Lúc mới uống Methadone, tôi cảm thấy đói bụng, buồn ngủ, hơi mệt, nhưng trước khi uống, bác sĩ và các tư vấn viên đã nói rất kỹ về các tác dụng phụ của Methadone nên tôi cố gắng không bỏ cuộc. Một thời gian sau, cảm giác mệt mỏi, đói bụng không còn, sức khỏe dần dần được cải thiện. Ngoài thời gian đến cơ sở uống Methadone, tôi phụ cha mẹ buôn bán, cơm nước, quét dọn nhà cửa...”. T năm nay 25 tuổi, ngụ tại phường Lê Bình. Học hết lớp 5 rồi nghỉ, T ở nhà phụ việc nhà rồi đi làm phụ hồ. Một thời gian sau, nhờ khéo tay, nhanh trí, T được lên bậc thợ, với mức lương 90.000 đồng/ngày. Thu nhập cũng khá nên T khá thoải mái trong chi tiêu. Năm 2005, trong một lần đi chơi, bạn bè rủ rê, T đã sử dụng ma túy và không dứt bỏ được. Sau rất nhiều lần tự cai nghiện tại nhà, mệt mỏi, vật vã, nhưng chỉ một thời gian ngắn, bạn bè rủ rê, rồi cơ thể thèm nhớ ma túy, T lại tìm đến với ma túy. Qua các phương tiện thông tin đại chúng, bạn bè, T tự nguyện tìm đến với Cơ sở điều trị Methadone quận Cái Răng và kiên trì hàng ngày đến cơ sở suốt hơn hai tháng nay. Trước đây, khi còn sử dụng ma túy, mỗi lần chích xong, T ăn rất ít, nôn ói nên không còn sức khỏe đi làm. Hàng ngày, để có tiền mua ma túy, T hết xin tiền bà ngoại lại xin cha mẹ, anh em, bà con... Còn bây giờ, T tâm sự: “Hàng ngày, đi uống thuốc xong là tôi về nhà nghỉ rồi phụ việc nhà. Mẹ lo ăn uống rồi nên tôi không xin tiền vì có chi xài gì đâu”.

Cũng vướng vào ma túy, tuy H mới 23 tuổi nhưng đã sử dụng ma túy khoảng 6-7 năm nay. Mỗi ngày, H mua ma túy từ vài chục ngàn đến vài trăm ngàn đồng. Để có tiền mua ma túy, H xin cha mẹ, em gái, khi không ai cho, anh ăn cắp tiền của cha mẹ. Khổ nhất là mẹ H, mỗi lần đi vắng, bà thà nhờ người ngoài giữ nhà, chứ không dám giao chìa khóa cho anh. Rồi mẹ H cũng cưới vợ cho anh để mong con chí thú làm ăn. Vợ chồng anh có một con gái, nhưng anh vẫn không từ bỏ được ma túy. Những lúc tỉnh táo, H cũng nhìn nhận được tác hại của ma túy và sự đau khổ của mẹ. Anh kể: “Hầu như, ngày nào mẹ tôi cũng khóc. Nhìn mẹ khóc, tôi quyết tâm tự cai nghiện. Lúc cai thì vật vã lắm, không ăn ngủ gì được, sau khi cai mất vài tuần mới ăn được. Nhưng không hiểu sao, chỉ vài tuần là tôi lại tìm đến ma túy. Tôi không nhớ rõ mình tự cai bao nhiêu lần, chắc có lẽ cũng gần 20 lần rồi!”.

Sau thời gian uống Methadone, bây giờ gia đình tin tưởng giao hẳn xe gắn máy để hàng ngày H có phương tiện đi uống thuốc. Khi uống Methadone, anh không còn thèm nhớ ma túy, sức khỏe cải thiện rõ và bây giờ H phụ việc ở bến trái cây. Mới đây, bạn bè rủ H đi uống cà phê và đưa ma túy cho anh chích, nhưng anh đứng lên trả tiền cà phê và nói thẳng với bạn: “Lúc tao còn chơi, không có tiền chơi, mày không bao giờ chia cho tao. Giờ tao không chơi thì mày lại rủ. Nếu mày còn xem tao là bạn thì đừng rủ tao chích nữa”. Nói xong, anh bỏ về. H tâm sự: “Tôi cố gắng từ bỏ ma túy để làm lại cuộc đời. Trước đây khi chưa uống Methadone, không có ma túy, tôi đổ mồ hôi, mệt mỏi, ngứa ngáy như có sâu bò trong xương, rất khó chịu. Nhưng sau khi uống Methadone, tôi không còn thèm nhớ ma túy, không còn cảm giác khó chịu”.

Trong 22 bệnh nhân đang uống Methadone, điều đáng mừng là không có ai bỏ điều trị, dù xuất hiện những triệu chứng sau cai nghiện như mệt mỏi, nôn, khó ngủ... sau khi uống thuốc. Bác sĩ Lê Duy Khoa, Cơ sở điều trị Methadone quận Cái Răng, cho biết: “Đa số các bệnh nhân đến uống thuốc rất đúng giờ. Nếu đến trễ thì bệnh nhân điện thoại đến báo tin cho nhân viên cơ sở. Hiện nay, tất cả bệnh nhân không còn sử dụng ma túy trong quá trình điều trị. Trong quá trình trò chuyện, nếu nghi ngờ, chúng tôi thử nước tiểu đột xuất để xem bệnh nhân có còn sử dụng ma túy hay không”. Theo lời kể của các tư vấn viên tại cơ sở điều trị, trước đây nhiều bệnh nhân ăn mặc rất lôi thôi nhưng sau một thời gian điều trị, ăn mặc lịch sự hơn, tác phong cũng nghiêm túc, tự tin hơn. Trong giai đoạn đầu khi mới tham gia chương trình, hàng ngày gia đình phải đưa bệnh nhân đến cơ sở rồi ngồi chờ rước về, không dám giao xe. Hôm nào bận việc không đi được thì bệnh nhân phải tự đi bộ đến cơ sở. Nhưng hiện nay đa số bệnh nhân đã tự đến cơ sở, có gia đình mua hẳn xe máy tay ga cho con em có phương tiện riêng để tự đi uống thuốc.

* Tiếp tục tuyên truyền

Hiệu quả bước đầu của chương trình Methadone rất đáng mừng. Có được kết quả khởi đầu như vậy không thể không nói đến sự nhiệt tình công tác của tập thể nhân viên trong cơ sở điều trị. Bác sĩ Lê Duy Khoa cho biết: “Trước khi tham gia cơ sở điều trị, một số nhân viên cũng lo lắng vì bệnh nhân điều trị có hoàn cảnh, tâm lý đặc biệt và phức tạp hơn các bệnh nhân bình thường khác. Nhưng sau khi được tập huấn và tiến hành làm việc, gặp gỡ tâm tình với các bệnh nhân, thấy hoàn cảnh của nhiều em rất đáng thương. Từ đó, nhân viên cơ sở luôn tận tình, đối xử nhẹ nhàng, ân cần với các bệnh nhân và bệnh nhân luôn phối hợp tốt với tư vấn viên, bác sĩ. Trong thời gian dò liều, lượng Methadone còn ít nên một số em còn sử dụng ma túy, nhưng khi đến uống Methadone là các em thông báo với bác sĩ để cho liều Methadone thích hợp tránh tình trạng quá liều”.

Đến nay, trong quận có 42 bệnh nhân đăng ký điều trị. Điều đáng mừng là đến nay không có bệnh nhân nào bỏ điều trị. Bác sĩ Nguyễn Minh Thắng, Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng quận kiêm Trưởng cơ sở điều trị Methadone quận Cái Răng, cho biết:”Sau khi đăng ký tham gia chương trình điều trị bằng Methadone, tất cả các bệnh nhân đều được tập trung học bài với các tư vấn viên về những lợi ích của Methadone. Sau vài ngày học, bệnh nhân nào hiểu được lợi ích và tuân thủ tốt nội qui của cơ sở mới được đưa vào danh sách xét chọn. Chúng tôi sàng lọc, lựa chọn bệnh nhân thật kỹ để tránh bệnh nhân bỏ điều trị”.

* Lợi ích của Methadone Nhiều nghiên cứu cho thấy sử dụng Methadone theo đơn có thể giúp người lệ thuộc vào heroin dừng sử dụng heroin (hoặc giảm lượng heroin sử dụng); dừng tiêm chích heroin (hoặc giảm tần suất tiêm chích và giảm nguy cơ); cải thiện tình trạng sức khỏe, dinh dưỡng; dừng các hành vi phạm pháp để kiếm tiền mua heroin; cải thiện và ổn định quan hệ với gia đình; có công việc ổn định hơn và học tập tốt hơn. Điều đó có nghĩa rằng khi tham gia chương trình Methadone, bạn có cơ hội tiếp cận nhiều dịch vụ khác như các khoản vay, công việc, chỗ ở và các mối quan hệ thích hợp. Sau đó, bạn sẽ chịu ít áp lực hơn trong cuộc sống, giảm nguy cơ sử dụng và cuối cùng không dùng chất dạng thuốc phiện nữa. Điều trị duy trì bằng Methadone chỉ áp dụng với người lệ thuộc ma túy nhóm chất dạng thuốc phiện và không áp dụng với những trường hợp nghiện rượu, thuốc lá, ma túy tổng hợp. Methadone không gây “lệ thuộc” hơn heroin. Cả hai đều là những chất đồng vận toàn phần và mặc dù triệu chứng cai khi ngừng sử dụng Methadone kéo dài hơn so với heroin nhưng những triệu chứng này ở mức độ nhẹ hơn. * Nhược điểm của Methadone Bạn phải cam kết đến cơ sở điều trị hàng ngày để uống thuốc; có thể gặp các tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe và bạn vẫn bị lệ thuộc vào thuốc cho đến khi kết thúc chương trình điều trị và hoàn toàn không sử dụng Methadone. Methadone là một thuốc có tác dụng mạnh và có thể nguy hiểm nếu dùng không đúng cách. Nó cũng có thể gây tình trạng quá liều khi sử dụng quá nhiều Methadone. (Trích từ sổ tay thông tin điều trị Methadone cho bệnh nhân)

Công tác tuyên truyền về chương trình Methadone rất được quan tâm. Cơ sở điều trị trực tiếp xuống các phường như Lê Bình, Hưng Thạnh, Hưng Phú, Tân Phú và Trường Đại học Tây Đô để tuyên truyền về chương trình Methadone. Riêng ở phường Lê Bình, cơ sở đã cử đoàn xuống từng nhà đối tượng để vận động. Đài truyền thanh quận cũng thường xuyên phát tin, bài về chương trình Methadone. Tuy nhiên, hiện công tác tuyên truyền vẫn chưa đi vào chiều sâu và rộng khắp. Một số nơi, UBND, công an và trạm y tế phường chưa thực sự chủ động tham gia vào chương trình Methadone. Bác sĩ Nguyễn Minh Thắng cho biết: “Trong thời gian tới, chúng tôi tiếp tục phối hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên Đài truyền thanh quận, các phường và trong các ban, ngành, đoàn thể; tiếp tục tổ chức các hội nghị tuyên truyền ở các phường để đối tượng nghiện ma túy và gia đình hiểu, tự nguyện đăng ký tham gia điều trị. Thời gian qua, chúng tôi đã lắp đặt hộp thư góp ý, phỏng vấn tín nhiệm để lắng nghe những ý kiến phản ánh của bệnh nhân. Sắp tới, chúng tôi sẽ tiếp tục họp nhóm bệnh nhân và phỏng vấn ghi lại những cảm nghĩ trong quá trình điều trị. Đây sẽ là quyển nhật ký lưu lại những cảm xúc, ý kiến và tâm nguyện của bệnh nhân qua đó, tăng cường phối hợp với các ban, ngành để có biện pháp hỗ trợ thiết thực việc làm cho các bệnh nhân - nhất là việc làm, tìm thu nhập giúp họ ổn định cuộc sống và hòa nhập cộng đồng”.

Dự kiến đến cuối tháng 8-2010, cơ sở điều trị Methadone quận Cái Răng sẽ nâng số bệnh nhân được uống Methadone lên 60 người. Các tháng tiếp theo, mỗi tháng sẽ tiếp nhận thêm 30 bệnh nhân mới.

Bài, ảnh: HUỆ HOA